Sosyal Medya Ajansı (Danışmalığı)
Sosyal medya yönetimine artık diğer pazarlama aktivasyonları gibi stratejik bir bakış açısıyla eğilmeye özen gösteren şirketler, konuyla ilgili yazılım ve uygulamaların desteğini alıyor, sosyal medya ajansları ile paylaşım yaparak markanın sosyal medyadaki varlığını kapsamlı bir biçimde yönetmeye çalışıyor. Tüketici ile en yakın temas noktasında markalar stratejik kararlar alırken, dijital ajanslar 360 derece kapsamlı hizmetleri, konuya özel yazılım ve uygulamaları ile bu yeni platformda kurumsal varlığın doğru konumlanmasını sağlıyor.
Son yılların bireyleri etkisi altına alan sosyal medya rüzgarı, artık markaların da gündemi, birçok şirketin önceliği. Forrester Research Kıdemli Danışmanı Şenol Ünen e göre, sosyal medya müşterilere eskiye oranla çok büyük bir güç veriyor. Müşteriler sosyal medya ortamlarında, aldıkları ürün ve hizmetler ve bunları sağlayan şirketlerle ilgili geribeslemeler yapabiliyorlar. Bu yeni gelişen dünyayla başedebilmenin tek yolu ise şirketlerin çalışanlarını yetkilendirmesi yorumunu yapan Ünen, çalışanların bu ortamlarda, şirketlerinin stratejisine aktif destek vermesini sağlamanın önemine dikkat çekiyor.
Sosyal medyanın kurumsal varlık adına öneminin artması, şirketleri bu konuda çözümlere yöneltiyor. Bu ihtiyacı gören BT şirketleri de, sosyal medya takibi, kontrolü ve diğer iş uygulamaları ile bütünleşik yapıları hızla geliştirip, yenileyerek şirketlere sunuyor. Bu konuda ihtiyaçların gelişiminin hız kesmesi de beklenmiyor. Şirketlerin sosyal medyanın gücünü fark etmesi, BT şirketlerinin de bu alanda kapsamlı çözümler sunarak, sosyal medyada varlık gösterme, bu varlığın ölçümü, denetimi gibi başlıklarda desteklerini beraberinde getiriyor.
Şirketlerin sosyal medyada varlık gösterme ilgisinin artması, bu konuda sosyal medya ajanslarından destek almaları sonucunu da beraberinde getiriyor. Söz konusu ajanslar; farklı teknikler, uygulamalar ve takip yöntemleriyle markanın sosyal medyadaki varlığını hayata geçirip, tüm adımları an be an kontrol edebiliyor. Sosyal medyada var olmak kadar, bu varlığın yönetiminde uzman desteği de ayrı bir gereklilik halini alıyor. Çünkü konu artık sadece Facebook ta bir sayfa açıp, ayda yılda bir kez oraya bir mesaj yazmak, grup veya sayfa üye sayısına bakıp mutlu olmak değil. Sosyal medyanın reklam pazarındaki payı, konvansiyonel medyaya adım adım yaklaşırken, önemi ve sağladığı verim de bu geleneksel medya araçlarından çok daha yüksek.
Her sektörden ve her ölçekten marka, tüketici ile iletişim, ürün ve hizmetleri ile ilgili en net yorumları elde etmek, marka değerini sürekli geliştirmek için tüm gücüyle sosyal medya platformlarında yerini alıyor, bu varlık için önemli bütçeler ayırıyor. Günümüzde her sektörden her şirket, sosyal medya varlığı için gerek kendi içinde yapılanmalara hayat veriyor gerekse bu alanda yetkin ajansların desteğini alıyor. Çünkü tüm şirketler için, doğrudan müşteri ile iletişim kurulabilen, müşteri yorum, eleştiri ve beklentilerinin elde edilebildiği bu kadar etkili bir mecra yok.
Kendinizi ya da firmanızı tanıtmak ve sosyal ortamda bilinirliğinizi arttırmak için sosyal ağlardan daha etkin bir yok günümüzde. Her ne kadar özel ve genel olarak her iki alanda da yoğun bir varlık gösteremese de Google Plus, tanıtımınız açısından, ulaşmaya çalıştığı geniş kitle sebebiyle, size tatmin edecek özelliklere sahip. Öte yandan, mini bir blog olması sebebiyle Twitter paylaşımlarınızı rahatça sergileyebileceğiniz bir ortam değil. Ancak Twitter ı bir kanaat önderi haline gelmek ve yaygın topic ler yaratarak fikirlerinizi paylaşmak amacıyla da oldukça etkin bir şekilde kullanabilirsiniz. Facebook ise, hem kullanım açısından diğer iki ağı geride bırakması hem de video, fotoğraf ve yazılarınızı paylaşmanıza olanak tanıması sebebiyle şu anda kitlelere veya belirli kesimlere ulaşmanızı sağlaması açısından en verimli sosyal ağ olarak kabul ediliyor. Ne olursa olsun, sosyal ağlar hayatımızı kolaylaştırmaya devam ediyor.
Sosyal medya platformları şirketlerin, markaların ya da kişilerin kendilerini hedef kitlelerine dilediği gibi anlatabildiği, internet üzerindeki platformların genel adıdır. Bu tanım göz önüne alındığında sosyal medyanın bu kadar çok kullanılmasındaki nedenler de kolaylıkla anlaşılabilir. Kişiler ya da markalar sosyal medya üzerinden hedef kitlesine göreceli olarak bir ücret ödemeden kolaylıkla ulaşabiliyor. Daha da önemlisi insanlarla algısını, tarzını, düşüncesini paylaşabiliyor.
Bunun yanında markalar söylemek istediklerini en iyi yansıtacak sosyal medya platformlarını da seçme özgürlüğü yakalıyorlar. Fotoğraflar üzerinden tanıtım yapmak isterse Instagram’ı, sadece videolarla yansıtmak istediğinde Youtube’u, tamamen kurumsal olmak için Linkedin’i ya da eğlence odaklı olmak için Snapchat’i seçebileceği gibi hepsi içinse Facebook’u tercih edebiliyor.
Sosyal medya tercih edilebilirlik açısından televizyon gazete ve film gibi geleneksel medyaya fark atıyor. Çünkü; sosyal medya danışmanlığı Bu mecralara göre daha fazla erişilebilir olan sosyal medya platformları herkesin kullanımı için uygundur. Kontrol altında olan geleneksel medyada mesajlar ortaya çıktıktan sonra değiştirilemez ancak sosyal medyada paylaşımlara yorumlara anında müdahale etmek mümkündür. Sosyal medya bu anlamda özgürdür. Tercih edilmesindeki en büyük nedenlerden biri de sunduğu bu ifade özgürlüğüdür.
Sürekli canlı kalan sosyal medyanın uygun bir şekilde düzenli beslenmesi gereklidir. Markanızın değerlerini sosyal medyaya uygun hale getirir ve bu yönde yaratıcı içerikler üretiriz. Blog yazıları, videolar, görseller ve gifler hazırlar sosyal medya yeniliklerini yakalarız.
Sosyal medya hesaplarımız düzenli olarak takip edilir. Doğrudan gelen takipçi yorumları anında yanıtlanır. Bu şekilde müşteri memnuniyeti sağlamak marka itibarı açısından oldukça önemlidir.
Siz sosyal medyada olmasanız dahi insanlar markanız hakkında sosyal medyada konuşur! Ya da sosyal medyada yer alsanız da doğrudan sizinle iletişime geçmeyebilirler. Bu da kontrolümüz dışında olduğundan fark etmeden çığ gibi büyüyebilir. Bu yüzden sosyal medyayı uygun programlarla takip etmek önemlidir.
Markanızla ilgili oluşabilecek krizleri önceden tahmin eder, araştırır senaryoları çıkartır. Sonradan bu senaryolara uygun önlemler alır. Yaptığımız sosyal medya takibi sosyal medya uzmanlarımız tarafından yapılır krize sebep olabilecek konular belirlenir. Yayılım sağlanmadan önlem alınır ve krizin oluşmaması sağlanır.
Halkla ilişkiler odaklı ele alınan markanız bir bütünlük sağlanarak yönetilir. Seo’ya uygun metinler ve görseller seçerek marka hesaplarınızın arama motorlarında üst sıralarda organik olarak çıkması sağlanır. Sosyal medya pazarlaması için bu oldukça önemlidir.
Dijital ekosistemde, kullanıcılar markalarla etkin olarak iletişim halindeler. Kontrolsüz yapılan sayfa ve kampanya yönetimleri, marka için intihar niteliği taşıyan krizlere yol açabilir düzeydedir. Türkiye’de ve dünyada sık rastlanan kriz vakaları, markalar için sosyal medya yönetiminin ciddi bir fırsat ve hassas bir süreç olduğunu kanıtlar..
Şirket, müşteriler ve medya arasındaki etkileşim bu nitelikleri doğurmuştur. Müşteriler genel olarak klasik pazarlama faaliyetlerinden hoşlanmazlar ancak dijital pazarlama ve sosyal medya ağları bu olayı daha eğlenceli hale getirdiği için faaliyetler müşteri nezdinde daha kabul edilebilir seviyededir.
Sosyal Medya ve Geleneksel Medya Arasındaki Farklar
Sosyal medyanın geleneksel medyadan farkları şunlardır
Sosyal medyanın geleneksel medyanın farkı kısaca şu başlıklarla özetlenebilir
Sosyal Medya Araçları
İngilizcede “What I Know is” tabirinin baş harflerinden üretildiği iddia edilen WIKI, bilgi paylaşımına dayalı, güncellenen ve ekleme yapılabilen sitelerdir. Ward Cunningham ilk olarak 1994 yılında “WikiWikiWeb” ismiyle geliştirmiştir. Bir wiki sayfasında kullanıcılar istedikleri konularda bilgilerini paylaşarak sayfaları oluştururlar. Günümüzde belirli konulara ait kelimelerle arama motorlarında arama yapıldığında ilgili konunun Wikipedia sayfası hemen karşımıza çıkmaktadır. En popüler web siteleri arasından beşinci sırada bulunan Wikipedia kâr amacı gütmeyen bir site olup (Wikimedia Vakfı’na ait bir sitedir) bağışçıları ve gönüllüleri sayesinde işlerini sürdürebilmektedir. Kurucu lider olan Jimmy Wales, bu devamlılığı sağlayabilmek için her yıl bağış kampanyaları düzenlemektedir. Huffington Post, kolektif bilgi üretimine ve paylaşımına dayalı bir diğer örnek olup çevrimiçi haber yayınlamasıyla ünlendikten sonra 2011 yılında satılmıştır. Zengin bir içerik bu platform 2012 yılında Pulitzer Ödülü’ne layık görülmüştür. Sosyal oylama ve sosyal imleme hizmetleri sunan siteler de bu başlık altında değerlendirilir. 2004 yılında kurulan Digg en bilinen oylama sitesiyken, ITList liste yapma ve kategori oluşturma olanağı veren sitedir. Bu sitelerden amaç daha çok işleve odaklıdır. Bir sonuca ulaşmak veya bilgi üretmek böylesi sitelerde önemlidir. Satış yapma ve deneyim paylaşma sitesi olan Amazon.com da buna bir örnektir.
Bloglar ve Mikrobloglar
Genellikle kişisel amaçlarla kullanılan bloglar kullanıcıların kişisel sayfalarında da istedikleri yazı, resim vb. paylaştıkları web tabanlı platformlardır. Burada kişiler bireysel paylaşımlarıyla diğer kullanıcılara da ulaşabilirler. Bloga gelen kullanıcılar blog sahibiyle iletişime geçerek çok yönlü etkileşimi başlatabilirler. Bloglarda yapılan paylaşımlar düzenli ve sık olabilir. Sayfanın girişinde en üstte en son paylaşım görülür. Bruce ve Susan Abelson’ın günlüklerini paylaştıkları çevrimiçi site olan Open Diary bilinen blog sayfalarından ilkidir.
1997’de web ve log (Türkçesi seyir defteri) kelimelerinden türetilen Weblog kelimesi daha sonra kısaltılarak blog kelimesine dönüşmüştür.
2008 sonundaki verilere göre dünyada toplam 346 milyon blog okuyucusu bulunmaktadır. 184 milyon kullanıcı ise kendi blogunu oluşturmuştur.
1999 yılında LiveJournal ve Blogger blog sitelerinin kurulmasıyla sanal ağda blog kullanımı yaygın hale gelmiştir. Şirketler kurumsal siteleri haricinde blog sayfaları oluşturarak hem ürünlerle ilgili ayrıntılı bilgileri bu mecrada veriler, hem de iletişim bu blog sayfası üzerinden daha kolaylıkla kurabilirler. Blog sayfaları şirketler için anında müdahale etme fırsatı sunar. Mikrobloglar, sınırlı sayıdaki karakter kullanımıyla birlikte kullanıcılarına bilgi, link ve çeşitli görselleri paylaşma olanağı veren sayfalardır. Burada iletiler tek taraflı olarak gönderilir (one to many). Bu sayfalara bütün kullanıcılar erişebilse de orijinal sayfa üzerinde değişiklik yapma veya bir paylaşımda bulunma olanağı yoktur. İlk mikroblog sitesi olan TXTmob, 2004 yılı Amerika seçimlerinde yer alan bir grubun kendi aralarında mesajlaşabilmesi amacıyla kurulmuştur. Mikrobloglar aracılığıyla iletilen mesajlar telefonlardaki mesaj sistemi gibi hızlı ve kolay bir şekilde alıcısına ulaştırılıyor.
2006 yılında kurulan Twitter’ın bir anda en popüler medya platformu olmasını sağlayan olay 2008 yılı Amerika başkanlık seçimleri olmuştur. Amerika Başkanı Obama’nın neredeyse 150 bin kişi ile Twitter üzerinden iletişime geçmesi seçim başarısını da beraberinde. Bu sitede kullanıcılar 140 karakterlik twitler atarak paylaşımda bulunurlar. Milyonlarca kullanıcının attığı twitler bir zaman akışı içerisinde sıralanarak takipçilere sunulur. Kullanıcılar bu platformda hem takipçi hem üretici (takip edilen) konumdadır. Kullanıcılar kendi hesaplarını gizleyerek sadece istedikleri kitleye (izin verilen takipçilere) hitap edebilirler. Tüm kullanıcılar Twitter'ın websitesi aracılığıyla tweetlerini gönderebilir ve alabilirler. Twitter, birey bir paylaşım sitesi olarak görülse de toplumsallıkla iç içedir. Birçok toplumsal etkinlik için organizasyon ve duyuru buradan yapılmaktadır. Çeşitli ülkelerde gerçekleşen gösteriler ve ayaklanmalarla ilgili en yeni bilgi ve haberler bu mecradan yayılmıştır. Geleneksel medyanın hantal kaldığı böylesi olaylarda Twitter etkin bir rol üstlenmiştir. Olay yerlerine yakın olan Twitter kullanıcıları bulundukları yerden anında ve hızlı bir şekilde bilgi aktarabilmektedir.
(2010) “Yeni sosyal medya ile sosyal etkileşim: Twitter’de düşünceleri ve davranışları etkileyecek etkileşimleri nasıl kurabiliriz?” isimli çalışmalarında son iki yılda şirketleri adına Twitter hesabını kullanan 12 girişimcinin bu pazarlama politikalarını incelemiştir. Bu araştırma sonucunda sosyal medyanın iş amacıyla kullanmanın daha doğru pazarlama sonuçlarına ulaşıldığı bilgisi elde edilmiştir.
Sosyal Oyunlar
Sosyal oyunların diğer sanal oyunlardan farkı profillere ait karakterlerle oluşturulmuş oyunlarda iletişime ve etkileşime izin vermesidir. Bu oyunlar büyük oranda sosyal ve sanal iletişime izin verdiği için sosyal medyanın en önemli parçalarından biridir (Kaplan & Haenlein, Örneğin Facebook üzerinden oynanan oyunlar bu tipte oyunlardandır. Bu oyunları web tarayıcı üzerinden oynamak mümkünüdür. Bilgisayar ve ünlü oyun konsolları üzerinden oynanan oyunlar sosyal medya ortamlarına da taşındığından, bu mecra üzerinden ünlü oyunların farklı versiyonlarını oynamak mümkün hale gelmiştir. Final Fantasy XI, Simcity, Star Wars: The Old Rebuplic, World of Warcraft gibi popüler oyunlar milyonlarca kullanıcıya ulaşmıştır. X-Box ve Playstation gibi oyun konsolları da çoklu kullanıcılara ve etkileşime izin verdiği için popülerliklerini hala korumaktadırlar.
Sanal Sosyal Dünyalar
Bu oyun türünde ise kullanıcı artık sanal dünyanın içine neredeyse zihnen girebilmektedir. Fiziki olarak sabit kalsa da oyunun içinde istediği yere giderek oyunun somut bir parçasına dönüşebilir. Bu oyunda da kullanıcı sahip olduğu karakterin bir avatarına bürünerek ve o kimliğe girerek diğer oyuncularla iletişim halinde olur. Bu oyunlarda bazı küçük sınırlamalar hariç herhangi bir sanal kısıtlama bulunmamaktadır. En ünlü örneği Linden Araştırma’nın geliştirdiği Second Life (İkinci Hayat) oyunudur. Bu oyunda oyuncular kendi avatarlarını oluşturarak bu sanal dünyaya dâhil olurlar ve yaptıkları bütün hareketler gerçek hayata benzerdir. Oyuncular diğer karakterlerle birlikte her türlü maceraya atılarak sanal bir hayat sürerler. oyunda avatarları kullanan oyuncular gerçek hayata ait bütün hareketleri yapabilmekte, hatta çeşitli tasarımlar yaparak daha kişisel sonuçlara ulaşabilmektedirler. Ekonomik anlamda çeşitli aksiyonlara izin veren oyun sanal para değişimi gibi olayları da desteklemektedir. Ayrıca dünyada büyük bir popülerliğe ulaşan Simcity oyunu da sıfırdan kent kurmaya ve oluşturulan avatarlar üzerinden kişileri yönetmeye ve yönlendirmeye izin vermektedir.
İçerik Toplulukları
İçerik toplulukları sayesinde kullanıcılar geliştirdikleri, beğendikleri, paylaşmak istedikleri içerikleri bu sosyal medya siteleri üzerinden takipçilerine ulaştırabilirler. İlk video paylaşım sitesi olarak kabul edilen IFILM.net 1997 yılında, günümüzün en popüler video paylaşım sitesi olan Youtube ise 2004 yılında kurulmuştur. Her gün yüz binlerce video bu site üzerinden paylaşılmaktadır. Bir olayı anlatabilmenin en etkili yolu videolu anlatım olduğu ve reklamcılığın temel bileşeni video ve görüntü olduğu için Youtube popüler bir uygulama haline gelmiştir. 2004’ten beri fotoğraf paylaşımı hizmeti veren Flickr, popülerliğini 2010 yılında kurulan Instagram’a kaptırmıştır. 2013 yılında 100 milyon üyeye ulaşan Instagram daha sonra Facebook tarafından satın alınmıştır. Birçok içerik üreticisi ürettiği alana göre arzu ettiği sosyal medya alanına yönelmektedir.
Bir diğer popüler sosyal medya sitesi olan Pinterest ise görsel paylaşımı yanında, yorum yapma, işaretleme gibi uygulamalarıyla bu alana farklı bir soluk getirmiştir. İlgi alanı ve hobilere göre sıralama ve önermelerde bulunan site, benzer zevkleri olan kullanıcıları bir araya getirmeyi hedeflemektedir. 2010 yılında kurulan Pinterest, 2013 yılında 49 milyon üyeye ulaşmıştır. Sitede kullanıcılar beğendikleri bir ürünü paylaşabilmekte, ürünle yorum ve bilgileri bu paylaşıma ekleyebilmektedir. Ekleme yaptıkça daha çok beğeni sayısına ulaşan kullanıcılar bu sayede daha yüksek etkileme olanağına kavuşmaktadır. Bir ürün Pinterest’te tavsiye edildiğinde tavsiye edilmeyen bir ürüne göre % 70 daha yüksek ihtimalle satın alma davranışıyla sonlanacaktır. Kullanıcıların markalarla kurduğu bağın etkili olma oranı Pinterest’te % 43 iken, bu oran Facebook’ta % 24’e düşmektedir.
Sosyal medya sitelerinin bir başka popüler site tipi olan forumlar, genellikle belirli konulara odaklanıp konu başlıkları altında yapılan tartışmalarla sistemini yürütmektedir. Bu sitelerde kullanıcılar merak ettikleri soruları sorabileceği gibi uzmanı olduğu bir konu hakkında bilgi paylaşımında da bulunabilir. Forum alanında küresel çapta öne çıkan bir site bulunmasa da farklı konulara ait yerli veya yabancı binlerce forum sitesi mevcuttur. Sanal ağdaki ilk forum 1979 yılında Duke Üniversitesi’nden Tom Truscott ve Jim Ellis kurdukları Usenet kullanıcılarına yorum ve tartışma yapma olanağı veriyordu. Akademisyen arası mesajlaşmayı amaçlayan bu site zamanla büyüyerek ve dosya paylaşımı gibi işlevleri edinerek günümüzdeki son halini almıştır.
Sosyal Ağ Siteleri
Sosyal ağlar, kullanıcıların profil oluşturarak katıldıkları gizli veya açık olmayı tercih ettiği paylaşım ve kullanıcı takibinin esas olduğu sosyal medya mecralarıdır. Bu ağlarda kullanıcılar içerik paylaşabilir, çeşitli elektronik ögeler gönderebilir ve özgün sayfalarını oluşturabilirler. Myspace ve Facebook sosyal ağlara en iyi örnektirler. Genelde kullanıcıların birbirini takip edip paylaşımda bulunduğu bu sosyal ağlar bireylerin sosyalleşme ihtiyacını büyük oranda karşılamaktadır. Kullanıcılar sosyal ağlar sayesinde etkinlik planlayabilmekte, şarkı ve video paylaşabilmekte ve aradığı arkadaşlarını bulabilmektedir. Bu ağlara üye olmak çok kolay ve bedavadır. İnternet bağlantısı ve elektronik cihazıyla sosyal medyanın uçsuz bucaksız dünyasına katılmak mümkündür. Bu ağlarla dünyanın bir başka yerinden arkadaş edinmek mümkünken, eski bir arkadaşı araştırma olanağını mevcuttur. Bu ağlarda profilini oluşturan kullanıcı böylece diğer ağlara girebilecek ilk adımı atış olur. İlk olarak 1978 yılında Freeman ve ekibinin New Jersey Teknoloji Enstitüsünde kurduğu Elektronik Enformasyon Değiş Tokuş Sistemi (Electronic Information Exchange System, EIES) elektronik ortamda posta gönderimine ve “list server” adı verilen servisin kullanımını sağlıyordu.
Sosyal ağın en büyük siteleri günümüzde, Facebook, Twitter, Instagram ve Linkedin’dir. Her bir sitenin yapısı ve işlevi çok farklı olsa da her bir sitede başka bir kullanıcıyı ekleme ve herkese paylaşımda bulunma özellikleri mevcuttur. Bu ağların tek işlevi eğlenmek ve sosyalleşmek değildir "Bucklin". Bu ağların reklam, pazarlama, fikir paylaşımı, bilgiye ulaşım gibi farklı birçok işlevi de vardır. Sosyal ağlarda bulunan sitelerin en önemli özellikleri olan kişiselleştirme, iş birliği yapma ve farklı kullanıcılara ulaşma bu siteleri daha da çekici kılmaktadır. Artık sosyal ilişkilerin ve organizasyonların bu ağlar üzerinden yönetiliyor olması, sosyal ağların günümüzün en önemli bileşeni haline geldiğini göstermektedir. Sosyal ağlar sosyal işlevi dışında şirketlerin pazarlama faaliyetlerinde de kullandığı en önemli mecra haline gelmiş durumdadır. Sosyal medya üzerinden hedef kitlesinin nabzını tutan yönetici buradan müşterilerin düşündüklerine, isteklerine, ihtiyaçlarına ve şikâyetlerine kolaylıkla ulaşabilir.
Sosyal ağlar işletme ile potansiyel müşteri arasındaki mesafeyi daraltmaktadır. Şirketlerin sosyal ağlarda yaptığı bütün faaliyetler ve ürettiği pazarlama mesajları sosyal medyaya önem veren müşteri gözünde bir referans olarak görülmektedir.
1930’larda grup dinamikleriyle ilgili çalışmalarda kullanılan sosyal ağ kavramı Türkçede ilk olarak sosyal şebeke (social network) olarak kullanılmıştır. Bu kavram genellikle örgütsel yapı ve davranış başlıklarıyla ilgilidir. Sosyal ağlarla ilgili yapılan ilk çalışma 1934 yılında sosyogram adı verilen toplumsal ilişki ağını inceleyen Jacob Levy Moreno tarafından yapılmıştır.
İlk sosyal ağ sitesi olarak kabul edilen SixDegrees 1997 yılında kurulmuştur. Bu siteye giren kullanıcılar profil oluşturma ve arkadaş ekleme özelliklerini kullanabiliyordu. 90’lı yılların sonunda ise çeşitli amaçlara sahip ve farklı ihtiyaçlara yönelik profesyonel sosyal ağlar ortaya çıkmıştır. Günümüzde milyonlarca insanın kullandığı sosyal ağlar sunduğu yüzlerce özellik ve nitelik sayesinde kullanıcıların hayatını kolaylaştırmaktadır.
Aşağıda sosyal ağ sitelerinin türleri açıklanmaktadır.
Farklı sektörlerde bulunan şirketler bu alanı kullanarak iş geliştirme, insan kaynakları ve danışmanlık gibi hizmetlerinde kendilerini geliştirebilirler. Şirketler açtıkları kurumsal sayfalarla hedeflediği kitlelere bu ağ üzerinden kolaylıkla ulaşabilmektedir.
Sosyal Medyada Reklam
İletişime farklı bir boyut katan sosyal medya, firmaların halkla ilişkiler, satış, müşteri hizmetleri veya pazarlama işlerini gerçekleştirmeleri doğrultusunda, gün geçtikçe daha da önemli bir konuma erişmektedir. Sosyal medyanın sağladığı etkileri ve gücünü fark eden firmalar, bu fırsatlardan faydalanabilmek adına bu yeni mecrayı kullanma noktasında zorunluluk hissetmektedirler. Pazarlama iletişiminde önemli bir yere sahip olmaya başlayan sosyal medyayı bu konuma, yüksek maliyet gerektirmemesi ve objektif oluşu taşımaktadır.
Twitter, İnstagram, Facebook benzeri sosyal paylaşım ağları aracılığıyla gerçekleştirilen bağlantılar sayesinde firmalar, piyasaya dair fikir edinmektedirler, Tüketicilerin sosyal medya üzerinden aldıkları ürün ve hizmetlere dair görüş ve önerilerini aktararak diğer tüketiciler üzerinde etkide bulunmaları, reklamların eski etkinliğinin kalmayacağı noktasında yorumlar yapılmasına neden olmaktadır.
Universal Mccan Wave firması tarafından gerçekleştirilen, 62 farklı ülkede 42.000’e yakın internet kullanıcısının katıldığı araştırmanın sonuçları sosyal medyanın ne denli yoğun olarak kullanıldığını gözler önüne sermektedir. Bu araştırma doğrultusunda.
Firmalar müşterilerin, sağladıkları hizmet ve ürünlerini satın alarak onlardan ödeme beklemektedirler. Buna karşın sosyal medya sayesinde gücü eline almış tüketici kitle bu firmaların müşteriyi dikkate almasını ve müşteriye önem vermesini beklemektedir. Sosyal medyanın aktif olarak kullanılmaya başlanmasının akabinde müşteriler, ürünleri yalnızca tüketen bir kitle olmaktan çıkmış, ürünlerin şekillenmesi üzerinde söz sahibi olan aktif bir kitle konumuna ulaşmışlardır. Söz konusu durum, firma ile tüketici arasındaki sözleşme, karşılıklı yardımlaşma veya ortaklık şeklinde nitelendirilebilmektedir. Bu bağlamda firmaların dikkat etmesi gereken husus, reklamlar aracılığıyla verdikleri mesajların sahipliğini tüketiciler ile paylaşmak olacaktır. Firmalar reklamlar aracılığıyla doğru mesajları tüketicilere vermelerinin yanında tüketicilerle iletişim kurarak, verdikleri mesajın geniş bir kitleye bu şekilde yayılmasını sağlamaya çalışmaktadırlar.
Atadil’in görüşleri doğrultusunda sosyal medya pazarlaması gerçekleştirirken takip edilmesi gereken dört önemli aşama söz konusudur. Bu aşamalar şu şekildedir.
İşletmeler için piyasa araştırması yapmak üzere alternatif sunan sosyal medya platformları, tüketici ile işletme arasındaki iletişimi arttırmasının yanında, ortaya çıkan sosyal etkileşimler aracılığıyla işletme için ek yararlar da sağlayabilmektedir. Sosyal medya pazarlaması; firmaların tüketici ile buluşturacakları ürün veya hizmetler için farkındalık ve bilinirlik sağlayan, sunulan hizmetlere dair müşterilerden geri dönüş alma olanağı tanıyan, sosyal platformlar, bloglar ve internet siteleri gibi içerik paylaşımının mümkün olduğu sosyal internet araçları yardımıyla direkt veya dolaylı şekilde gerçekleştirilen pazarlama etkinlikleridir (Gunellus, 2011,
Sosyal medya pazarlamasında esas olarak beş temel hedef söz konusudur. Bu hedefler şu şekilde ifade edilebilir;
Sosyal medya pazarlama etkinlikleri, halkla ilişkiler, içerik üretimini pazarlama ve viral mesajlaşma olmak üzere üç alt başlık altında incelenmektedir. Bu faaliyetler aynı zamanda, sosyal medya pazarlaması doğrultusunda gerçekleştirilen etkinliklerin amaçları şeklinde de nitelendirilmektedir.
Halkla İlişkiler: Kullanıcıların daha fazla haber sağlaması ve klasik medya araçlarında bulunan haberlerin sosyal medya ağlarına aktarılması, halkla ilişkiler çalışanlarını, iletecekleri mesajları sosyal medya vasıtasıyla tüketici kitlelere aktarma çabasına yöneltmektedir. Bu durumda söz konusu haberler, ulaşılan kitleler tarafından daha nitelikli ve daha güvenilir olarak değerlendirilmektedir. Ancak bu haberlerin sosyal medya içerisinde ilgi görmemesi ve yok sayılması da olası bir dezavantaj olarak görülmektedir.
İçerik Üretimini Pazarlama: Sosyal medya platformlarında, bloglarda, video ya da farklı uygulamalarda, pazarlama maksadıyla yaratılan içeriklerin, sunulan kitlelerin sahip olduğu nitelikler dikkate alınarak şekillendirilmesi gerekmektedir. Tüketici üzerinde, sunulan hizmet veya ürünlerin tercih edilmesine dönük eğilim yaratan içerikler, sosyal medya platformlarında kullanılmalıdır.
Viral Mesajlaşma: Firmaların, sosyal medya pazarlamasını gerçekleştirebilmek adına tercih ettikleri reklam içeriğinin viral bir yapıya sahip olması gerekmektedir. Sosyal medya kullanıcıları tarafından paylaşılmaya değer nitelikte, korkunç, komik, duyguları harekete geçiren veya ilginç bir içerik sıradan bir reklama nazaran çok daha aktif ve hızlı bir şekilde kitlelere ulaşmaktadır. Bu şekilde sıra dışı bir içerikle hedef kitlesine seslenen firmalar, marka, ürün veya hizmetleri için müşteri üzerinde talep ettikleri farkındalığı yaratma imkânı bulmaktadırlar. Sosyal medya pazarlaması konusunda işinde uzman kişiler tarafından hazırlanmış bir reklam mesajı, klasik medya araçlarıyla oluşturulmuş bir reklam kampanyasına nazaran müşteri kitlesi üzerinde çok daha büyük bir etki yaratmaktadır. Aynı zamanda bu iki reklam anlayışı kıyaslandığında, viral olarak sosyal medya üzerinden pazarlanması yapılan ürün için firmaların ayırmaları gereken bütçe, klasik reklam araçlarından çok daha düşüktür. Bu bağlamda, sosyal medya üzerinden doğru şekilde hazırlanmış reklam mesajının geniş kitlelere ulaşmak açısından tercih edilebilir düşük maliyetli bir yöntem olduğunu ifade etmek mümkündür.
Sosyal medya uygulamalarının yaygın olarak kullanılmaya başlanmasının sonucunda, pazarlama anlayışı üzerindeki değişimler şu şekilde açıklanabilmektedir.
Sosyal medya tercihinde doğru olan araçları kullanmak firmalar adına oldukça önemli bir konudur. Doğru medya aracını seçebilmek için öncelikle hedeflenen tüketici kitlesi ve bu kitleye verilmek istenen mesaj belirlenmelidir. Diğer yandan doğru uygulamayı tercih etmek ya da farklı bir uygulama sunmak da firmalar adına büyük önem taşımaktadır. Firmaların oldukça yüksek meblağlar ile yaptırdıkları televizyon reklamlarından sağladıkları reaksiyondan çok daha etkili olan sosyal medya reklamlarının söz konusu olması, bu mecrayı üreticiler adına vazgeçilmez kılmaktadır. Firmaların satış stratejilerinde başarıya ulaşabilmeleri adına artık geleneksel reklamcılıktan ziyade sosyal medya reklamlarını tercih ettikleri görülmektedir. Küresel anlamda görülen bu değişim ile birlikte pazarlama, klasik medya araçlarının tekeli olmaktan çıkmıştır. Marka imajına duyulan güven, sosyal medyanın pazarlama sektörüne dâhil olması sonucu, müşteriler ile firmaların karşılıklı etkileşimine dayanmaktadır. Günümüzde, internet ortamında firmaların sundukları ürün ve hizmetleri değerlendirip yorumlayabilen tüketiciler, geçmişte üreticilerin dayattıkları tek taraflı geleneksel reklam anlayışından bağımsız olarak tercihlerde bulunabilmektedirler. Bu durum tüketicilerde ürün seçimi noktasında bir farkındalık ve bilinç yaratarak, üreticiler üzerinde kaliteli hizmet sunmak adına zorlayıcılığa sebep olmuştur. Sosyal medya araçlarını doğru şekilde kullanan firmalar, markalarını olması gerektiği şekilde tanıtarak piyasada söz sahibi olurken, ürünlerini pazarlama noktasında yetersiz kalan firmalar aynı başarıyı gösterememekte ve yoğun rekabet koşullarında piyasadan silinmektedirler.
Sosyal Medyada Reklamın Boyutları
Tüketicilerin reklamlara dönük olumlu görüşlere sahip olması noktasında, sosyal medya reklamlarında kullanılan dil, üslup, tercih edilen işitsel ve görsel araçlar önemli bir etki oluşturmaktadır. Sosyal medya reklamlarının farklı boyutları söz konusudur. Bunlar;
Tüketici ile marka arasında bulunan bağı eğlence unsuru önemli ölçüde etkilemektedir.Her yaş grubu için eğlence, ilgi uyandırıcı bir unsurdur ve sosyal medya bu unsuru içerisinde barındırmaktadır. Güvenilir Olma: Reklamcının güvenilir olması, tüketicinin reklamından bilgi edindiği firmayı güvenilir olarak görmesi şeklinde ifade edilebilir. Reklamın güvenilirliğindeyse, firmanın güvenilirliği ile reklam tarafından verilen mesaj gibi etmenler ve aynı zamanda reklamı meydana getiren şirketin konsepti etkili olmaktadır.
Güven olgusu her alanda olduğu şekliyle sosyal medya pazarlaması konusunda da büyük önem taşımaktadır. Sosyal medyada güven, tüketicilerin, firmalar tarafından yapılan pazarlama etkinliklerine karşı hissettikleri algıyı ifade etmektedir. Müşteriler, üreticiler tarafından ortaya konulan reklamlarda verilen bilgilere güvenleri doğrultusunda satın alma eğilimi göstermektedirler.
Mevcut teknolojik imkânlarla birlikte, twitter, facebook, instagram gibi sosyal medya sitelerine mobil olarak erişim sağlamak mümkündür. Her gün milyonlarca insan tarafından ulaşılan bu sitelerin, ekonomi üzerinde ciddi etkileri söz konusu olmaktadır. Kullanıcılar, sosyal medya uygulamalarının bir kısmına erişim sağlayabilmek adına ücret ödemektedirler. Ödenen ücret doğrultusunda uygulamalar, kullanıcılarına, zaman ve emekten tasarruf ya da çeşitli ayrıcalıklar tanımaktadırlar. Reklamları destekleyen kesim reklamların, firmaların faaliyetlerini sürdürmeleri için temel unsur olduklarını savunmaktadırlar. Bu nedenden dolayı reklamcılık, tüketime teşvik ederek, ekonomiye artı değer katmaktadır.
Sosyal Medyada Reklam Uygulamaları
Sosyal medya platformları, her geçen gün artan kullanıcı potansiyelleriyle
birlikte, firmalar için bir zorunluluk halini almıştır. Varnalı’nın ifade ettiği şekliyle,
sosyal medya uygulamalarının temel bir insan gereksinimi olarak şekillendirilmesi
ve sunulması bu platformların kısa süre içerisinde milyonlarca kullanıcının hayatının
bir parçası haline gelmesine ortam hazırlamıştır. Söz konusu internet siteleri, ortak
etkileşimler üzerinden işleyişini sürdürdüklerinden ötürü kısa sürede büyük bir ivme
kazanmışlardır. Bu platformların pazarlama noktasında yarar sağladığı en büyük
etkilerden biri de sunulan bilgilerin çok hızlı ve basit bir biçimde aktarılmasına
olanak tanımasıdır. Kullanıcıların yakınları veya tanıdıkları tarafından iletilen içerik
ilgi uyandırıcı bir yöne sahiptir ve aynı oranda yüksek etkiye sahiptir. Diğer bir
husus ise, kullanıcıların sahip oldukları bilgileri bir an önce başkaları ile paylaşmak
suretiyle saygınlık edinme arzularıdır. Bu şekilde maddi ve manevi yönden tatmin
olan kullanıcılar, diğer taraftan dijital anlamda da olsa bir itibar edinmektedirler
(Varnalı, 2012, s. 112). Üreticiler açıldığından bakıldığındaysa, tüketicilerin hizmet
veya ürün ile ilişkin paylaşımlarda bulunmaları, marka yaratmak adına herhangi bir
bedel ödemeden gönüllü reklamcılar edinme noktasında fayda sağlamaktadır.
Sosyal medya, reklamcılar tarafından değerlendirildiğinde, bu platformlar
hala çok yeni, süratle gelişim kat eden ve önemini sürekli olarak koruyan,
keşfedilmemiş birçok yönü bulunan, bilimsel bir alan olarak nitelendirilmektedir
(Com Score, 2010). Sosyal medya platformlarında verilen reklamların, toplam
reklam bütçesindeki payı her geçen gün artış göstermektedir.
Her geçen gün sayılarında artış görülen ve nitelik olarak birbirlerine daha da
yakınlaşan sosyal medya platformları, medya sektörü için kabul gören klasik ve
kuramsal değerlerden ayrı olarak değerlendirilmelidir (Ellison, Lampe, Steinfeld, &
Vitak, 2010).
Kişiler, sosyal ağ siteleri aracılığıyla sunulan sosyalleşme imkânını
kullanmak suretiyle çeşitli iletişim stratejileri geliştirerek internet üzerinden başka
bireyler ile etkileşim sağlamaktadırlar. Söz konusu stratejiler, sosyal medya
unsurlarını içine alarak, politik ve kültürel unsurları da kapsamaktadırlar. Sosyal
56
medya platformları üzerinde araştırma gerçekleştirebilmek adına, araştırmacılar
tarafından etki, kullanım, etkinlik, medya içeriği ve katılım hususları doğrultusunda
kuramların geliştirilmesi ve analitik araçların kullanılması gerekmektedir. Sosyal
medya araçlarını kullanan kullanıcılar, çoğunlukla hem üretici hem de tüketici
konumunda olmaktadırlar. Bu durumun da reklamcılar tarafından dikkate alınması
gerekmektedir (Papacharissi & Mendelson, 2011, s. 212-242).
Geleneksel medya araçları olan televizyon, gazete, radyo benzeri mecralarda,
reklamcı ile tüketicinin arasında sosyal bir sözleşme bulunmaktadır. Bu sözleşmenin
içeriği oldukça basit olarak ifade edilmektedir: Müşteriler reklamlara karşılık olarak
indirimli veya ücretsiz programlara ulaşırlar (Gordon & De Lima, 1997, s. 362)Fakat
internet ortamında söz konusu kültür değişiklik göstermektedir. İnternet ortamında
müşteriler, reklamcı ile sosyal bir kontrat imzalamanın ötesinde, bu platformda
bulunan reklamları rahatsız edici nitelikte ve kısıtlayıcı olarak görmektedirler.
Yapılan araştırmalar doğrultusunda, interneti aktif olarak kullanan ve genellikle
sosyal platformlarda sıkça vakit harcayan kullanıcıların, çevrim içi şekilde sunulan
reklamlara karşı olumsuz bir tutum sergiledikleri tespit edilmiştir (Schlosser, Shavitt,
& Kanfer, 1999, s. 34-53).
Söz konusu özelliklerinden ötürü sosyal medya platformları, iş dünyası
tarafından yeni bir pazar şeklinde görülmekte ve internet üzerinden pazarlama
yapılmasına olanak tanıyan bir mecra şeklinde nitelendirilmektedir (Acar &
Polonsky, 2008, s. 57).
Sosyal medya platformları, bir medya unsuru olarak, şirketlerin pazarlama
elemanlarına, hedef kitlenin seçimlerini tespit etme, bu kitlenin ilgilendikleri alanları
saptama ve bu kitleye ihtiyaçları ile beklentileri doğrultusunda efektif reklamlar
sunabilme imkânı tanımaktadır. Üreticiler, sosyal medya platformlarında tüketicilere
sunulan reklamlar sayesinde hedef kitlelerine rahatça seslenebilmekte ve potansiyel
müşteriler ile etkileşim sağlayabilmektedirler (Todi, 2008, s. 7-9).
Sosyal medya platformlarının pazarlama açısından taşıdığı önemin fark
edilmesiyle birlikte, Twitter, Facebook, İnstagram benzeri internet siteleri, ürününün
57
reklamını yapmak isteyen ve marka yaratma gayretinde olan firmalar için oldukça
önemli reklam araçları halini almıştır.
1.3. Sosyal Medyada Instagram Reklamları
1.3.1. Instagram’ın Tanımı ve Tarihsel Gelişimi
Instagram, resim ve video paylaşmaya yarayan, ücretsiz bir sosyal ağ
uygulamasıdır. 2010 yılında Stanford Üniversitesi’nde öğrenci olan iki arkadaş
Kevin Systrom ve Mike Krieger tarafından piyasaya sürülmüştür ve o zamandan beri
büyümektedir. Aylık aktif kullanıcı sayısı 2013'de 90 milyona, 2017'de 800 milyona
ulaşmıştır. Instagram tüm dünyada gençler ve milenyum çağı çocukları arasında çok
popüler bir uygulamadır. Kullanıcı sayısının 2019'da 111 milyona kada çıkması
beklenmektedir. Instagram kullanıcı profilinin % 59'unu 18-29 yaşları arasındaki
gençler oluşturmaktadır. Mark Zuckerberg ve Gabriela Vatu'ya (2017) göre ise
günlük gerçek kullanıcı sayısı 400 milyon civarındadır.
Instagram kullanıcılarının profilleri ve haber akışları vardır. Instagram profili
oluşturan bir kişi kendisi için @ işareti sembolü ile oluşturduğu takma adla diğer
kullanıcılar tarafından bulunabilir. Örneğin: @nike. Başka bir Instagram kullanıcısını
takip eden kişiye "takipçi" denir ve takipçi sayısı bir Instagram profilinin başarısının
ölçümlerinden biridir. Bir kişi 7500 profil takip edebilir. Instagram, iOS ve Android
destekli cihazlarda çalışır, çünkü fotoğraflar sadece telefon aracılığıyla yüklenebilir
ve paylaşılabilir. Ama, fotoğraflar ve profiller web tarayıcısı aracılığıyla
görüntülenebilir (Moreau, 2018).
Bu platform şirketlerin ürünlerinin ya da markalarının farkındalığını
sürdürme, marka algılarını değiştirme veya güçlendirme, işbirlikçiler ve ünlüler
arasında bağ kurma gibi hedeflerini gerçekleştirmesi açısından da çok önemlidir
(Humbatov, 2015, s. 43).
Safko’nun (2010, s. 497) “Görmek, inanmaktır.” sözünde belirttiği gibi
fotoğraf paylaşım platformları, müşterilere ya da potansiyel satın alıcılara dolaylı
yoldan bilgi aktarmak açısından oldukça etkilidir.
58
1.3.2. Instagram’da Markalaşma
Simply Measured Q3’ün 2014’te yaptığı Instagram araştırmasına (2014)
(2014) göre, 2014'te en iyi markaların % 86'sının Instagram hesabı vardı. 2015'te bu
rakam % 90’a çıktı ve markaların % 82'si ayda en az bir kez Instagram paylaşımı
yapmaya başladı (Shively, 2015). Sosyal medya araçları markalaşma açısından
platforma özgü bir yaklaşım gerektirdiğinden, Instagram'ın da marka mesajını iletme
konusunda kendine özgü bazı kuralları vardır. Açık ve anlaşılır bir profil oluşturmak,
Instagram'da markalaşma noktasında kilit unsurdur (Conner, 2017). Gün geçtikçe
Instagram'da daha fazla marka aktif hale geldiği için, kullanıcılar da markalı
içeriklere alışmaya başlamışlardır (Simply Measured, 2014).
Markanın sosyal medyadaki konumunu belirleyebilmek için markanın yakın
temasta olduğu kişilere odaklanılması gerekmektedir. Buna, çalışanlar, ortaklar,
mevcut müşteriler ve tedarikçiler de dahildir. Bu kişiler sosyal medyada markanın ilk
takipçileri olacakları için markanın aynı zamanda sosyal medya profilini inşa eden
kişiler olacaklardır. Bu, uzun vadeli bir sosyal medya stratejisi için önemli bir
noktadır (Kerpen, 2011, s. 52).
Kerpen (2011, s. 95-101), sosyal medyada özgün bir marka yaratmanın
iletişim için güvenli bir ortam oluşturduğunu söylerken dürüstlük ve şeffaflık
ilkelerini benimsemenin markaya duyulan güven açısından çok önemli olduğunu
belirtmektedir. Markayı sosyal medyada gerçek olaylar temelinde inşa etmek
takipçilere gerçek bir deneyim sunmaktadır (Kerpen, 2011, s. 144).
1.3.3. Instagram’da Stratejiler
Her sosyal medya platformunda olduğu gibi Instagram’da da bir sosyal
medya stratejisine ihtiyaç vardır. Bu strateji markanın kendi genel stratejisinden
farklı olmamalıdır. Instagram yaklaşık 8 milyon marka hesabının bulunduğu ve genel
kullanıcı kitlesinin %60’ının 18-29 yaş arası olduğu bir sosyal medya aracı olduğu
için, markaların mutlaka yer alması gereken bir platformdur (Johnston, 2017).
59
Marka kimliğini ve bu platforma nasıl girileceğini bilmek önemlidir.
Markanın işe hedefleri ile başlaması gerekir.
- Instagram'dan ne elde etmek istiyoruz?
- Markanın Instagram'ı kullanma amacı nedir?
- Markanın hedef kitlesinin ne kadarı Instagram'da etkin kullanıcıdır?
- Instagram, markanın diğer sosyal medya hesaplarıyla nasıl bütünleşecektir?
Gibi soruların cevaplarını belirlemek Instagram stratejisi oluşturma
konusunda markaya yardımcı olacaktır (Johnston, 2017).
Instagram görsel bir platform olduğu için, bir markanın ürünlere ek olarak
şirket kültürünü de paylaşmasına olanak sağlar. Markanın hedef kitlesi ve hali
hazırdaki müşterileri ile iletişim kurmasının daha kişisel ve rahat bir yoludur
(Johnston, 2017). Johnson'a (2017) göre bir marka Instagram stratejisinde şu
hedeflerden bir veya birkaçına yer vermelidir: marka bilinirliğini artırmak, şirket
kültürünü göstermek, çalışanlar ve işe alım sürecini göstermek, müşteri ilişkilerini ve
sadakatini arttırmak, ürün ve hizmetleri sergilemek, şirket haberlerini paylaşmak,
influencer’larla iletişim kurmak ve satış yapmak.
Paylaşımlarının içeriği, markaların Instagram varlığını tanımlamaktadır.
Profilin tümü bir tema seçilmeli ve o temaya sadık kalınmalıdır. Bu şekilde bir özgün
bir marka hikayesi oluşacaktır. Bu tema, markanın renklerinden ve marka
imgesinden izler taşımalıdır. (Johnson 2017).
Bir şirketin Instagram profili, web sayfası bağlantısının bulunduğu yerdir. Bu
nedenle profili sayfasında mutlaka web sayfası yer almalıdır. Kurulumun ilk adımı
dikkat çekici bir açıklama yaratmaktır. Bir şirketin müşterileri için ne yaptığını,
müşterilerin sorunlarına nasıl çözümler ürettiğini düzelttiğini ve onların hayatlarını
nasıl iyileştirdiği vurgulanmalıdır. Genel olarak, şirketin ürünlerinin veya
hizmetlerinin müşterilere nasıl fayda sağladığı ve ürünün ne işe yaradığından
bahsetmek de yararlıdır.
60
Profesyonel bir profil fotoğrafı, müşterilerin bir şirket profilini nasıl
algıladıklarını etkileyebilecek bir diğer önemli faktördür. Bu fotoğraf çoğunlukla
şirketin logosu veya kurucusunun fotoğrafı olur (ABD'de bulunan küçük şirketlerde
için daha sık görülen bir uygulamadır). Profil bağlantısını tıklamanın müşteri için
yararı da açıklanmalıdır. Tıklanma oranı, indirim veya promosyon kodu sağlanarak
arttırılabilir (Lincoln, 2017).
Normal bir Instagram profilini bir iş profiline dönüştürmek için kullanıcı,
profilini “Ayarlar” bölümünden bu özelliği etkinleştirmelidir. Bir profilin profiline
dönüşebilmesi için bir Facebook sayfası olmalıdır. İş profilinin ana farkı, yayınların
analizini, profil açıklamalarında "Ara" ve "E-Mail" butonlarını ve ayrıca Instagram
uygulaması içinde reklam yayınlama olanağını görüntüleme imkânıdır.
Instagram hikayeleri, fotoğraf ve video paylaşım uygulamasının birleştiği,
kullanıcıların fotoğrafları ve videoları slayt gösterisi, bumerang, eller serbest ve canlı
video formatında paylaşmalarına olanak tanıyan bir özelliktir. Normal filtre
seçeneklerinin yanı sıra, öykülerin üzerine metin, çizim, çıkartma ve reklam
öğelerini ekleme imkanı sunar.
Hikayeler özelliği sunulduğu Ağustos 2016’dan bu yana küresel anlamda
kullanıcılar için önemli etkiler yaratmıştır. Walters (2017) bu konuda şöyle
söylemektedir: "Altı aydan kısa bir sürede, bu özellik günlük 150 milyon aktif
kullanıcıya ulaşmıştır. Bu Snapchat’in altı yıldaki toplam kullanım oranına denktir.
En çok izlenen hikayelerin üçte biri işletmelerden gelmektedir. Bu özellik ayrıca
olağanüstü etkileşim sayılarına da sahiptir. Beş Instagra hikayesinden biri
izleyicilerden doğrudan mesaj alır ve kabaca izleyenler yüzde 70'i hikayeleri sesli
olarak izler; Facebook gibi platformlarda sessiz video özelliğinin yaygınlaşmasından
sonra bu önemli bir başarıdır.”
Instagram, fotoğraf paylaşımı ile benzer şekilde hikayeler için de işletmelere
hizmet sunar. Instagram'da işletme profili bulunan markalar, her bir hikaye için
izlenme, cevaplanma ve çıkış analizlerine erişebilir.
61
Bazı Instagram hikayelerinin linkleri de bulunur. Instagram, aynı zamanda
hikaye özelliğin tam ekran reklam yayınlama üzerine de çalışmalar yapmaktadır. Bu
sayede işletmelere hedef, hedefe ulaşma ve ölçüm gibi özellikler sunulacaktır
(Walters, 2017).
Walters ayrıca Instagram hesabı kullanan işletmelere şu noktalara dikkat
etmelerini önermektedir:
22 Şubat 2017'de Instagram, kullanıcılara maksimum 10 fotoğraf veya
videoyu tek bir mesaj olarak paylaşmalarını sağlayan carousel özelliğini kullanıma
açtı. Instagram ilk işletmeler için 2015 yılında işletmeler için sadece fotoğraf
şeklinde reklam paylaşımı imkanı sunan reklam carousel özelliğine geçen yıl video
özelliği de eklemiştir. Artık işletmeler 5 yerine maksimum 10 fotoğraf
paylaşabilmektedirler." Instagram bu özelliği kullanıcılarına “Artık hatırlamak
istediğiniz anılarınıza ait en iyi fotoğrafı veya videoyu seçmek zorunda değilsiniz."
şeklinde duyurmuştur (Constine, 2017).
Bu özellik, işletmelerin adım adım öğretici içerik ve etkinlik fotoğraflarını
paylaşmalarını sağlar.
62
Instagram analizleri, Instagram tarafından işletme profillerine özel olarak
sunulmaktadır.
Ayrıca bu analizleri sağlayan çeşitli uygulamalar da vardır. Yayın analizleri,
her yayının altında görüntülenebilir ve beğeni, yorum, kaydetme, gösterim, erişim ve
etkileşim gibi başlıklara ait bilgileri içermektedir. Bunlara uygulamanın "Analizler"
sekmesinden erişmek de mümkündür. Burada üst kısımda bir önceki haftaya ait
gösterimler, erişimler, profil görüntülemeleri, tıklanmalar ve e-posta tıklanmalarını
hafta boyunca gösterilir. Sonraki bölümde, haftanın en iyi yayınları gösterilir ve
"Daha fazla görüntüle" sekmesine tıklayarak bu analizleri yayın türüne, zaman
dilimine ve kullanıcı etkinliğine göre görmek ve sıralamak da mümkündür.
Aşağıdaki bölümde ise hikayeler üzerinde benzer analizler sunmaktadır.
Bir sonraki bölümde, profil sahibi işletmenin takipçilerini analiz etmesini ve
çoğunlukla günün hangi saatlerinde aktif olduklarını görmesini sağlar. "Daha fazla
görüntüle" yi tıklayarak, mevcut takipçilere ait cinsiyet, yaş aralığı, en fazla
kullanıcının olduğu lokasyonlar ve aktif oldukları saatler ve günler gibi demografik
verilerin yanında takipçi sayısı ve takipçi sayısı değişikliklerini görmek mümkündür.
En alttaki kısımda ise promosyonlar ve bunlara ait istatistikler yer alır.
Bir Instagram yayını, bir resim veya video (veya bir resim ve video
carouseli), bir başlık, hashtag, coğrafi konum etiketi ve fotoğraf etiketlerinden
oluşur. Ödevin bu bölümünde, Instagram gönderilerinin en iyi örnek uygulamaları
anlatılmaktadır. Çok çeşitli bakış açısına sahip olmak ve tutarlı olmak bir şirketin
veya bir kişinin Instagram’da oluşturacağı imaja katkı sağlamaktadır.
Birçok firma Instagram içeriği oluşturma esnasında fotoğraflara
odaklanırken, çok az bir kısmı da iyi bir yayın başlığı yazmayı hedeflemektedir. Bazı
durumlarda, iyi yazılmış bir başlık, yalnızca paylaşılan fotoğrafı veya videoyu
zenginleştirmekle kalmaz, aynı zamanda diğer yayınlar arasında da fark yaratır.
İyi bir yayın başlığı aynı zamanda bir hikaye anlatmaktadır. Çünkü Instagram
profesyonel fotoğrafçılar için bir ağ olarak değil, sosyal bir ağ olarak kurulmuştur.
Aynsley (2017) bunu "Instagram'ı kişisel marka oluşturma için kullanıp
63
kullanmadığınızdan bağımsız olarak, işyerine kültürüne ya da ürünlerinizin çevrimiçi
kataloğuna ait bir fotoğraf birçok açıdan işinize yarayabilir. Ayrıca, yayın başlığınız
hikayecilik değeri içeriyorsa, eklediğiniz herhangi bir hashtag veya emoji pek de
rahatsız edici görünmüyor.” şeklinde açıklamaktadır.
Yayın başlığı, hesabın etkileşimini arttırmasına yardımcı olacak bir soru
soruyor da olabilir. Facebook tarafından yapılan yakın tarihli bir çalışmada, soru
soran veya öneri isteyen yayınların standart yayınlardan daha fazla ilgi çektiği
keşfedilmiştir. Kullanıcılara Instagram başlığındaki bağlantılardan kaçınmaları
önerilir. Instagram, bağlantı paylaşmak işletmelere yalnızca profildeki bağlantı
paylaşım panelini önerir
Bir şirketin Instagram yayınını diğer sosyal paylaşım ağlarında paylaşması
otomatik olarak etkinleştirilmiş ise, bu durumda başlığın diğer platformların
kurallarına (Örneğin, karakter sayısı, açıklamalar, hashtag'ler) uyması gerektiği de
göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca, Instagram başlığını daha sonra paylaşmak ya
da başlığı düzenlemek de mümkündür.
Bir yayın başlığında diğer kullanıcıları etiketlemek, şirketin bu yayının
görünürlüğünü arttırmasına yardımcı olur, ancak bir fotoğrafta birden çok hesap
etiketlenecekse ana mesajın yitirilmesine izin vermeyecek şekilde fotoğraf üzerinde
etiketlenmeleri önerilir. Genel olarak, etiketleme doğru yapıldığında potansiyel bir
ortak / müşterinin dikkatini çekmek veya imajı iyileştirmek için etkili bir yoldur
(Aynsley, 2017).
Hashtag’ler bir şirketin Instagram yayınlarının görünürlüğünü arttırır.
Hashtag'lar doğru bir şekilde kullanılıyorsa, “Keşfet” özelliği sayesinde diğer
kullanıcıların bir işletmeyi kolaylıkla bulmasını sağlarlar. Bununla birlikte,
hashtag'ların içerik ve şirketle ilgili olması gerektiğini unutmamak gereklidir. Yayın
içeriği ile tamamen alakasız hashtaglar varsa ya da "like4like" "follow4follow"gibi
hashtag'lar varsa, hesabın 'spam' olarak algılanması oldukça olasıdır. Birçok işletme
kendi şirket veya kampanya hashtag'lerini oluşturur. Bu, şirketle veya kampanyayla
ilgili tüm yayınları tek bir yerde tutmak ve kolayca bulunabilir kılmak için etkili bir
64
yoldur. Bir hashtag'in akılda kalıcılığı olmalıdır; hashtag ilham verici veya hedef
kitleyle ilişkili ise bu da ek bir bir fayda sağlayacaktır. Bu duruma en iyi örnek,
Nike'in kampanyalarında kullandığı #justdoit hashtag olarak verilebilir.
Şekil 4. Nike'ın Instagram Paylaşımı Örneği
Hashtag özelliğini kullanmanın yaratıcı yollarından biri de emoji
hashtag'larıdır. Emojiler şimdiden modern kültürün bir parçası haline gelmişlerdir ve
Instagram’ın emoji hashtag'larını etkinleştirmeye karar vermesinden sonra şirketlerin
Instagram etkinliği daha da artmıştır. Aynsley (2017), başlangıçta oldukça işlevsiz
gibi görünmesine rağmen, bu özelliğin aslında nasıl iyi uygulanabileceğini şu şekilde
belirtiyor: "Lokasyonları belirtmek için yeni emoji bayraklarını kullanabilir, kalp
emojisi ile sevdiğiniz şeyleri gösterebilir ve önemli olaylara desteğinizi
belirtebilirsiniz.” Ayrıca “Emoji'yi Instagram başlıklarında kullanmak, Instagram
65
(Instagram'a göre platformdaki başlıkların yüzde 50'sinden fazlası emojilerden
oluşmaktadır.) fotoğraflarınızın görünürlüğünü de arttırmaktadır." (Aynsley, 2017).
Simply Measured’in yaptığı çalışmaya göre, geçtğimiz yıl Instagram'da
marka başlıkları 5,596 hashtag içeriyordu. Yani her yayın başına yaklaşık 2,5
hashtag düşmekteydi. En çok kullanılan hashtag'lardan, 10'undan 7'si markalara aitti
(Osman, 2018).
Bir profilin genel popülaritesinin bir göstergesi de sahip olduğu takipçilerin
sayısı ve takip ettiği kişi sayısıdır. Daha çok sayıda kullanıcı tarafından takip edilen
hesaplar genellikle daha popüler olarak görülmektedir; yüksek takipçi sayısı da bir
güvenilirlik duygusu yaratmakta ve böylece takipçi sayısı zaten yüksek olan bir
hesabın daha fazla takipçi elde etmesi kolaylaşmaktadır. Bununla birlikte, aynı
zamanda bir profil benzer veya daha yüksek sayıda kişiyi takip ediyorsa, güvenilirlik
azalır. Bu profiller genellikle "spam profilleri" veya takipçi sayısını artıran profiller
olarak görülür ve ya da kendi takipçilerini artırmak için karşılıklı olarak takip sistemi
izleyen profiller şeklinde anılır.
Instagram'a yayın yapılırken veya yayın zamanı planlarken, müşteri kitlesini
bir iş kitlesi olarak düşünmek önerilir. Örneğin, hedef kitle çoğunlukla 9 ila 5
arasında çalışanlar ise, o zaman yayınlar 9'dan önce, öğle tatilinde veya 5'ten sonra
(Cuma hariç) gönderilirken daha iyi görüntülenme olasılığına sahiptir. Ayrıca,
hesabın takipçilerinin en çok hangi saatte aktif olduğunu görmek ve buna uyum
sağlamak için Instagram uygulaması içinden analizleri kontrol etmek de mümkündür.
66
İKİNCİ BÖLÜM
TÜKETİCİ ALGISI KAVRAMI VE KAPSAMI
2.1. Algılama Kavramı
Objelerin seçilmesi ve organizasyonunu kapsayan süreçte ihtiyaçları,
beklentileri, kültürü ve deneyimleri belirleyen ve bu niteliklerden etkilenen algılama
kavramı insanların kişiliğinde ve empati gibi duygusal kavrayışlarında önemli bir yer
tutmaktadır (Milliyet, 2008). Kavrayışın algıyla bütünsel bir yakınlığı bulunması bir
yana kavrayış algıyı kapsayan ve duyuları uyarmaya giden süreçlerde algılamanın
temelini oluşturan bir niteliğe bürünmektedir. Uyarıcılar fiziki nitelikleri itibariyle
algısal derecelerin belirlenmesinde işlevsel rol üstlenerek parlayıp sönmenin,
çoğunluktan farklı hareket etmenin ve renkten yoksun nesnelerin renklendirilmiş
kısımlarının gözlemlenmesi veya oldukça gürültülü bir sesin duyulması gibi dikkat
çekici bir zemin oluştururlar. Algının duyularla olan ilişkisi gözlem temeline dayanır.
Aşağıda Young’ın oluşturduğu algılama modeli bulunmaktadır (Chisnall, 1985, s.
22):
Şekil 5. Algılama
Duyuların kullanılması genellikle birleşimle mümkün olur. Görmek,
dokunmak, koklamak, tatmak gibi deneyimler birleşerek algısal duyumları meydana
getirir ve bir dizi markanın yapısal niteliklerine ve yerleşik alışkanlıklar üzerindeki
67
etkisine ilişkin çevresel bakış açısı bu şekilde biçimlenir (Karabulut, 2006, s. 76).
Algılamanın yönü ve şiddeti, ürünlerin nitelikleri itibariyle tüketiciler nezdinde
üretilme amaçlarının ortaya konma biçimini ve duyu organları tarafından
hissedilebilme derecesi üzerinde belirleyici olmaktadır (Altunışık, Özdemir, &
Torlak, 2002, s. 73). Algılamadaki kişisellik düzeyinin artması bireylere uygun
fonksiyonlar üzerinden ürünlerin inanç, kişilik ve beklentiler doğrultusunda
şekillenmesini sağlamakta, toplumsal değerlerden kopmaksızın farklı istek ve
ihtiyaçlara algısal tutarlılık dahilinde yanıt verilmesi çevreye uyumun bir gereği
olarak görülmektedir. Ürüne ya da markaya yönelik ortaya konan beklentiyle birlikte
oluşan talebin tüketiciler tarafından algılanma düzeyiyle yakından ilişkisi
bulunmaktadır. Algılamayla birlikte tüketiciler ihtiyaçlarını, güdülerini, tutumlarını
belirleyerek bir mal veya hizmete yönelik talebi meydana getirmektedirler.
Tüketiciler kimi zaman bir mal ya da hizmeti tercih etme yönünde bir kararlılık
sergilemekte ve beklentileri doğrultusunda satın aldıkları ürünlerin memnuniyet
yaratma düzeyi ürünün gelecekte kalıcı olmasını sağlayacak bir dizi süreci de
başlatmaktadır.
2.2. Tüketici Kavramı
Örgütsel hedeflerin gerçekleştirilmesi yönünde pazarlamaya ilişkin
bileşenlerin sunulduğu, bu bileşenlerin onaylanması ya da reddedilmesine yönelik
tutum ortaya koyarak işletmeler nezdinde amaçların belirleyicisi haline gelen ve
pazar faaliyetleri üzerinde öncelikli bir belirleyici konumunda bulunan kişilere
tüketici denmektedir (Altunışık & İslamoğlu, 2013, s. 5). Bireysel veya ailesel talep
ve beklentiler doğrultusunda pazarlamaya ilişkin bileşenleri elde eden veya elde etme
niteliği barındıran kişiler tüketicidir (Karabulut, 1981, s. 11). Nihai kullanıma
yönelik bir amaç güderek mal ve hizmet arayışında olan, beklentisi dahilinde satın
alma faaliyeti gerçekleştiren kişiye tüketici denir (Odabaşı & Barış, Tüketici
Davranışı, 2012, s. 20). Bireysel ve ailevi ihtiyaçların karşılanmasına yönelik para
harcama yeteneği olan ve para harcama arzusu bulunan kişilere ya da kurumlara
tüketici denir (Mucuk, 2010, s. 72). Kavramsal açıdan tüketiciler iki farklı niteliğe
haiz bulunmaktadırlar. Bireyler ve örgütler bu bağlamda tüketiciler olarak iki grupta
68
ele alınabilmektedir. Birey olarak tüketici kendinde ya da ailesinde ortaya çıkan bir
dizi ihtiyacın giderilmesine yönelik satın alma faaliyeti gerçekleştiren kişidir. Örgüt
olarak tüketici üretim süreçlerinin sürdürülmesi için girdi tedariki gerçekleştiren ve
üretime ilişkin faaliyetlerin sürmesi için satın alım gerçekleştiren kurumlardır
(Mucuk, 2010, s. 70).
2.3. Tüketici Satın Alma Davranışları
2.3.1. Tanım
Günümüz tüketicileri tercih ve eğilimlerini oldukça sık değiştirmektedir.
İşletmelerin faaliyetleri değişime ayak uydurma çabası dahilinde şekillenmekte,
tüketici davranışlarının analizi ise bu sürecin önemli bir parçasını oluşturmaktadır.
İşletmeler tarafından artan rekabete uyum sağlamak ve pazarda kalıcılığı yakalamak
ancak ve ancak tüketici talep ve beklentisinin belirlenebilmesiyle
gerçekleşebilmektedir. Tüketicilerin davranışlarının belirlenebilmesinde çok sayıda
değişken rol oynamaktadır. Bu olguya ilişkin karmaşıklık düzeyinin en doğru
biçimde belirlenmesi ve anlaşılması karlılık ve kalıcılık ihtimalini artırmaktadır
(Okumuş, 2013, s. 6).
Talep ve beklentilerin değişen yapısı pazarlama ve insan kaynaklarının
dinamik bir yapıda ele alınmasını zorunlu kılmakta, yönetim fonksiyonlarının talep
ve beklentiler doğrultusunda şekillenmesi çalışanlardan tepe yönetime dek bir dizi
organizasyon yapısı ve uyum sorunlarının giderilmesi dahilinde nihai tüketicilerin
memnuniyetinin amaçlanmasını gerektirmektedir (Solomon, Bamossy, Askegaard, &
Hogg, 2016, s. 8).
Tüketicilerin değişen anlayış ve beklentilerine yanıt vermek yalnızca
pazarlamanın değil tüm yönetsel birimlerin koordinasyonunu gerektirmektedir (Koç,
2013, s. 35). Esas itibariyle pazara yönelik tüketici algısının değerlendirilmesini
kapsayan ve söz konusu algıyı sebep sonuç ilişkisi içinde inceleyen bilimsel
yaklaşıma tüketici davranışı denmektedir. Tüketicilerin davranışlarının
incelenmesiyle birlikte cevap aranan soruların şu şekilde sınıflandırılması
mümkündür (Odabaşı & Barış, Tüketici Davranışı, 2012, s. 16):
69
incelemek olanak dahilindedir (Odabaşı & Barış, 2012):
1) Tüketicilerin davranışları güdülenen davranışlardan ibarettir: Tüketiciyi
satın alma eylemine götüren süreç, karşılanmadığı takdirde gerilimi meydana getiren
arzunun ve isteklerin tatminini kapsamaktadır. İhtiyaçların tatminine ilişkin ortaya
konan davranışlara etki eden sebeplerin incelenmesi pazarlamacıların
vazgeçemeyeceği bilgilere ulaşmalarını sağlar.
2) Tüketicilerin davranışları çok boyutlu ve devimsel bir niteliğe sahiptir:
Tüketicilerin davranışları satın alım sürecinde ve süreçteki boyutların tahminine
yönelik nedensellik bağı içerisinde varsayımlar üretmeye yaramaktadır. Süreçlerin
birbirlerine bağımlı yapısı öncelik ve sonralık ilişkisinin irdelenmesini
gerektirmektedir.
3) Tüketicilerin davranışları çok sayıda faaliyeti kapsamaktadır: Girdi
tedarikinden satış sonrası hizmetlere dek organize edilen süreçlerin değişime ve
yeniliklere uyum sağlaması gerekmektedir. Tüketicilerin tüketime ve faydaya ilişkin
değerlendirmeleri üretim faaliyetlerinin iyileştirilmesine ve eksikliklerin
giderilmesine olanak sağlar. Tüketicilerin beyan ettikleri görüşler, aldıkları kararlar
ve kazandıkları deneyimler kimi zaman bir dizi tesadüfün sonucu olarak meydana
gelse de genellikle planlı ve istemlidir.
4) Tüketicilerin davranışları karmaşık bir süreçten geçerek belirgin hale gelir
ve davranışların bu bağlamda zamanlaması önem arz etmektedir. Zamanlamayla
70
ifade edilmek istenen alınan kararın zamanı ve karar alma sürecinin uzunluğudur.
Karmaşıklıkla ifade edilmek istenen ise karar almaya etki eden değişkenleri niteliği
ve niceliğidir. Kararın karmaşık olması karara giden sürecin uzaması anlamına gelir.
5) Tüketici davranışının ilgi alanında çok sayıda rol yer alır: Tüketicilerin
davranışlarının belirlenmesine yönelik süreçte çeşitli uygulamaların beraberinde
getirdiği bileşimlerden ortaya çıkan çok sayıda rolden bahsetmek olanak
dahilindedir. Söz konusu rollerin beş sınıfta değerlendirilmesi olanak dahilindedir.
Başlatan: ürün satmaya yönelik bir teklifle tüketiciye giden kişi,
Etkileyen: satın almaya ilişkin sürece telkin ve önerileriyle pozitif veya
negatif yönde etki eden kişi,
Karar veren: Nihai seçimde finansman ve otorite ortaya koyarak onaylayan
kişi,
Satın almayı meydana getiren: Bir ürün parasal değerini karşılayan kişi,
Kullanıcı: Malın tüketilmesini sağlayan kişi veya kişilerdir.
6) Tüketicilerin davranışları çevresel faktörlerden etkilenmektedir:
Tüketiciler sergiledikleri davranışları büyük ölçüde çevredeki değişimlerden ve
yeniliklerden etkilenmek suretiyle biçimlendirirler. Kültüre, sosyoekonomik statüye,
alışkanlıklara ve danışılan gruplara göre farklı davranış kalıplarının belirlenmesi
olanak dahilindedir.
7) Tüketiciler sahip oldukları özellikler itibariyle farklı davranış kalıpları
benimseyebilirler: Bireysel özelliklerin her insanda farklı farklı olması satın alma
süreçlerinin de herkes için farklı bölümlerden oluştuğu anlamına gelebilir. Tüm
tüketiciler tercihleri itibariyle çok çeşitli mal ve hizmetleri değişik amaçlar
doğrultusunda ortaya koyabilmektedir.
71
2.3.2. Tüketici Satın Alma Davranışı Türleri
2.3.2.1. Alışkanlıklara Bağlı Satın Alma
Alıcıların ürüne ve markaya yönelik tercihlerinde bir elastikiyet söz
konusudur. Yerleşik alışkanlıkların satın alma sürecinde önemli bir etkisi olsa da
marka sadakatinden söz etmek için yeterli bir dayanak oluşturdukları söylenemez.
Tüketicileri alışverişe yönlendiren dürtülerin temelinde anlık gereksinimleri vardır ve
gereksinimlerin karşılanmasına yönelik uzun süren kritikler zaman kaybına neden
olacağı gerekçesiyle tercih edilmez. Aranılan markanın bulunmaması ya da
promosyonlu satışlar farklı markaların tercih edilmesinde önemli etkenlerdir. Bu tip
satın almada mal veya hizmete yönelik düşük düzeyde bir ilgiden söz etmek olanak
dahilindedir. Araştırma yapılmaksızın zamanı değerlendirme amacıyla hareket
edilerek uzun uzadıya düşünmekten kaçınılır (Tuna, 2012, s. 43).
2.3.2.2. Değişiklik İsteyen Satın Alma
Tüketicileri bir ürün ya da markayı tercih etmeye götüren süreçte yerleşik
alışkanlıkların dışına çıkma eğiliminden söz etmek olanak dahilindedir. Pazara giren
ve yenilikçi bir anlayış benimseyen markaların denenmesi tüketicilerin çoğu
tarafından tercih edilen bir dizi anlayışın göstergesi olmaktadır (Hoyer, Macinnis, &
Pieters, 2013, s. 219).
Özellikle ürünlere ilişkin bilgilere yeterince vakıf olmak ve tereddütte
kalmamak bu tip bir seçimin dayanağı olarak gösterilebilir. Söz gelimi herhangi bir
müzik türünde ısrarcı bir kişinin farklı müzikleri de dinlemek istemesi ya da hep
fındıklı çikolata tercih eden birinin bitter çikolata tüketmesi bu kapsamda örnek
olarak gösterilebilir.
2.3.2.3. Çelişki Azaltıcı Satın Alma
Bu davranış birbirleriyle oldukça benzeyen bir dizi ürün arasından birini
tercih etme üzerine odaklanmaktadır. Bu bağlamda kararı etkileyen faktörler ürüne
ilişkin ayrıntılı bir incelemeye bağlı olarak görülmektedir. Ayrıntılı incelemenin söz
konusu olması sebebiyle ürüne yönelik kapsamlı bilgi sahibi olunması
72
beklenmektedir. Bu tip satın alma davranışının gözlemlenmesi piyasada yer
edinmeye çalışan markaların beraberinde getirdiği riskleri, fiyata ilişkin bir dizi
değişikliği ve değerlendirmeyi beraberinde getirmektedir (Deniz, 2010).
Tüketiciler aldıkları kararlar itibariyle hızlı olmak durumunda kaldıklarından
bir dizi çelişkiyle karşı karşıya kalabilirler. Tüketici ortaya koyduğu araştırmalarla
neticelendireceği satın alma sürecini bir dizi kritere bağlı olarak bireysel tercihleri
itibariyle yönlendirir. Bir ürünün fiyatına ilişkin duyarlılığa sahip olan tüketicinin
süreç içerisinde göz önünde bulunduracağı kriterler bellidir. Bu bağlamda ürünler
arası kıyaslamayla geleceğe yönelik bir ürün alışkanlığı ortaya çıkabilmekte, fiyatına
göre performansı oldukça yüksek bir ürün tüketiciler nezdinde yerleşik bir
alışkanlığa dönüşebilmektedir (Gelibolu, 2011, s. 26).
Tüketiciler çelişki azaltıcı satın almada farklı kaynak ve danışma
gruplarından ürüne ilişkin olumlu ya da olumsuz değerlendirmeler alma eğilimi
gösterir. Bu durum onların verecekleri kararlarda bir dayanak noktası teşkil eder.
Tüketicilerin edindikleri tecrübeler yeni ve deneyimsiz tüketiciler nezdinde
değerlidir ve tüketim neticesinde elde edecekleri hazzı tanıma isteği ilk defa bir
ürünü deneyecek tüketiciler için kaçınılmaz bir arayış teşkil etmektedir. Bu tip
davranışların temelinde tüketiciler kadar işletmelerin istek ve ihtiyaçlar dahilinde
düzenledikleri tutundurma çalışmaları yer alır. Bir ürünün satılmasına yönelik
yapılan kampanyaların başarıya ulaşması ve tüketim deneyiminin tüketici tarafından
istenen şekilde sonuçlanması çok sayıda bileşenin uygun zamanda hayata
geçirilmesini kapsamakla birlikte rakiplere kıyasla uygun ve avantajlı satış deneyimi
sunmayı gerektirmektedir. Firmalar tüketiciler nezdinde yaptıkları çalışmaların ve
hayata geçirdikleri uygulamaların hatasız ve istenen biçimde sonuçlanması halinde
çelişki azaltıcı davranış sergileyen tüketiciler tarafından tercih edilebilir bir niteliğe
bürüneceklerdir (Deniz, 2010, s. 267).
2.3.2.4. Karmaşık Satın Alma
Tüketiciler bir ürün grubuna yönelik ilgilerini farklı markalar itibariyle
değişik şekillerde göstermekte ve satın almaya ilişkin süreçte bu tip bir davranış
ortaya koyabilmektedir. Esas itibariyle pahalı olarak nitelendirilebilen ürünler
73
tüketici nezdinde riskli olarak görülecek ve sağladıkları imaj ve statü itibariyle
ödenen fiyatın karşılığını alma hissi karmaşık satın alma davranışının kolayda
ürünlerden ziyade lüks olarak nitelendirilebilecek ürünler dahilinde
gözlemlenebileceğini göstermektedir (Altunışık & İslamoğlu, 2013, s. 34). Örneğin,
teknolojik gereçler, gayrimenkul, motorlu taşıtlar gibi yüksek risk düzeyinde bulunan
ve satın alma sıklığı düşük mallarda karmaşık satın alma davranışından söz etmek
mümkündür (Cengiz & Girginer, 2012, s. 270). Sürecin işleyişinde tüketicilerin
pazara ilişkin yüksek bilgiye sahip olması kaçınılmaz olup alternatifler arasından en
iyisinin seçilmesine yönelik ortaya konan çabayla bir dizi bilginin öğrenilmesi ve
kullanılması faydalanma yüzdesini üst seviyelere taşımaktadır (Yükselen, 2007, s.
144).
2.3.3. Tüketici Satın Alma Süreci
2.3.3.1. İhtiyacın Belirlenmesi
İhtiyacın görüldüğü andan itibaren tüketicilerin kararlarına yön veren
birtakım içsel ve dışsal unsurlardan söz etmek mümkündür (Al-Jeraisy, 2008, s. 89).
Bu unsurlar ilk etapta dürtülerle birlikte ihtiyacı ortaya çıkaran ve ihtiyaç
giderilmediği takdirde ihtiyaç sahibi kişide gerilim yaratan bir niteliğe sahip
olmaktadır (Mucuk, 2010, s. 77). Tüketiciler sahip oldukları algılar ekseninde
ihtiyaçlarını gidermeye yönelik harekete geçerek bir dizi seçenek arasından kendileri
için en uygun olanı seçmek isterler (Akbaş & Kırkbir, 2015, s. 99). Bu noktada kişiyi
harekete geçiren ihtiyacın doğru belirlenmesi ve ihtiyaca yönelik yapılacak satın
alma davranışının ihtiyaçtan bağımsız şekilde ele alınmasının önüne geçilmesinin
sağlanması gerekmektedir (Durmaz, 2008, s. 86). İhtiyaç karşılanmadığı takdirde
acıya ve üzüntüye sebep olmakta, kişinin hislerine yön veren bu gereksinimlere
yönelik bir tüketim gerçekleştiğindeyse zevke ve hazza erişme söz konusu
olmaktadır. Gereksinimler bireysel nitelikler dahilinde herkeste aynı şiddete ortaya
çıkmamaktadır. Aynı diyet programını uygulayan iki kişiden birinin canı daha fazla
karbonhidrat çekerken diğerinin daha az çekebilmektedir. Gereksinimlerden birinin
karşılanması o gereksinimin şiddetini azaltabilmekte ve farklı gereksinimler
74
tarafından kişinin uyarılmaya başlamasına neden olmaktadır (Demir-Şen & Kozak,
2013, s. 97).
Bireyler tarafından gereksinim duyulan mal ve hizmetlere ilişkin bir öngörü
sahibi olmak pazarlamacıların hedeflerine ulaşmaları bağlamında büyük ölçüde etkili
olmaktadır (Odabaşı & Barış, 2012, s. 355). Gelecekte ortaya çıkabilecek ihtiyaçların
önceden tanınması tüketicilere yenilikçi bir anlayış dahilinde değişen koşulların
sunulması ve yeni pazarlama anlayışlarının tasarlanmasını bir dizi süreç dahilinde
olanaklı hale getirmektedir (Altunışık & İslamoğlu, 2013, s. 65).
2.3.3.2. İhtiyaç Hakkında Bilgi Toplanması
Gereksinimlere ilişkin bilgilerin toplanması mal ve hizmetlere yönelik kişisel
bir bakış açısı oluşturmanın ilk adımı olmaktadır (Koç, 2013, s. 457). Mal ve
hizmetin kişi tarafından sahip olunan bireysel niteliklerle örtüşmesi yalnızca içsel
özelliklerin bir tezahürü olarak kalmamaktadır (Mucuk, 2010, s. 77). Tüketiciler
dışsal etkenlerin ve özellikle de çevrenin etkisiyle kendi bakış açılarını oluşturmakta
ve gelecekte ortaya çıkacak ihtiyaçları için de ön hazırlık yapmaktadır. Bu tip bir
araştırma yapılmasındaki en önemli etken ise bireysel anlamda ürünü piyasaya süren
markalar ve firmalar nezdinde genel bir değerlendirme yapabilme yetisi edinmek ve
başvurulan kaynakların tüketime yönelik olarak organizasyonunun sağlanması
yoluyla çevresel verilen toplanmasını olanaklı hale getirmektedir (Demir-Şen &
Kozak, 2013, s. 115). Tüketicinin başvurduğu kaynaklar yalnızca dışsal nitelikte
olanlar değil aynı zamanda kendi duygu ve hissi çerçevesinden etkilenmekte ve
mantıklı bir karar verme üzerinde belirleyici olan niteliklerden de ileri gelmektedir
(Fodness & Murray, 1999, s. 221).
Kişi kendi kararını vermede yine kendi kişilik süreçlerinden faydalanmakla
yetiniyor ve çevresel unsurları ihmal ediyorsa karara ilişkin yaptığı değerlendirme
basit bir düzlemde ele alınıyor demektir. Ancak bu tip bir aşamada karara yönelik
ortaya konan bilişsel süreçler harcanan zaman kıstasından ele alındığında yoğun bir
meşguliyetten kişiyi arındırmış olmaktadır (Altunışık & İslamoğlu, Tüketici
Davranışları, 2013, s. 42). Hissi ve kişisel mantıktan yola çıkarak alınan kararlara
ilişkin kaynakların yetersizliği kişi tarafından belirgin ölçüde hissediliyor ise
75
çevresel kaynaklara başvurulması kaçınılmaz hale gelecektir. Ürünlerin özellikleri
hakkında dana önce o ürünü kullanmış ve olumlu ya da olumsuz bir izlenime sahip
olmuş kişilerle iletişime geçmek, işletmeleri ürünler dışında sahip olduğu politikalar
hakkında detaylı bilgi edinmek istemek, kimi zaman sosyal sorumluluk projeleri
üstlenen şirketlerin ürünlerini tercih etme eğilimi sergilemek çevresel kaynaklardan
faydalanılarak dahil olunan bir dizi süreci kapsamaktadır (Beatty & Smith, 1987).
Ancak tüketicilerin bir markaya yönelik kuvvetli bir sadakate sahip olması söz
konusu çevresel unsurları göz ardı etmesine sebep olacaktır (Odabaşı & Barış,
Tüketici Davranışı, 2012, s. 359).
İnternetin yaygınlaşmasıyla çevresel bilgilere ulaşmak kolaylaşmış ulusal
sınırlar dışında küresel çapta herhangi bir ürün ya da işletmeye yönelik bilgilerin
tüketiciler tarafından toplanması olanaklı hale gelmiştir (Özcan, 2010, s. 34). Bunun
yanında internetle birlikte bir ürüne yönelik pazar araştırması yapmak işletmeciler ve
pazarlamacılar açısından oldukça kolay hale gelmiş, satışa ve pazarlamaya ilişkin
faaliyetlerin kapsamları genişletilmiştir (Temizkan, Beybala, & Temizkan, 2014, s.
176).
2.3.3.3. Belirlenen Alternatiflerin Değerlendirilmesi
Çok sayıda alternatif arasından makul bir seçime konu olacak seçenek riski
minimum olan mal ya da hizmeti belirlemekten geçecektir. Esas itibariyle
alternatifler arasından hangisinin seçileceği sorusuna yanıt teşkil edecek seçeneğin
belirlenmesi gerekecektir. Değerlendirmeye ilişkin kriterler bir dizi sorun karşısında
verilen tepkilere ve tüketici tarafından belirlenen beklenti seviyesine yanıt veren
özelliklere göre değişmektedir. Genelde bazı kriterlerin benzerlerinden farklı ve daha
büyük bir önem sahip olduğu düşünülmektedir. Satın alım sırasında üzerinde fazla
durulmayan ürünlerde kriterler düşük bir orana sahipken, gayrimenkul gibi satın alım
süreçlerinde kriterlerin oldukça fazla olduğu gözlemlenebilir (Odabaşı & Barış,
2012, s. 365-366).
Alternatifleri değerlendiren tüketicilerin nesnel ya da öznel kriterleri
bulunabilmektedir. Markaya ilişkin duygular tüketiciyi etkileyebilme kabiliyetine ve
76
sosyal duyarlılığa göre değişen bir çerçevede ele alınmaktadır (Altunışık &
İslamoğlu, 2013, s. 43-44).
Tüm bunlara mukabil bir markanın olumlu ya da olumsuz
değerlendirilmesine yönelik belirleyici etmenlerin başında tercih edilecek ürünün
fiyatı gelmektedir. Bu bağlamda fiyatın işletmeler tarafından doğru belirlenmesi
hayatı bir önem sahip olmakla birlikte, tüketiciler için de önde gelen bir kriter olarak
markaya ilişkin tercih sebebini meydana getirmektedir. Tüketiciler fiyatın yüksek ya
da düşük olması durumunda kaliteye ilişkin algılarında bir dizi farklılaşmaya
gidebilmektedir. Genel olarak tüketiciler fiyatı yüksek olan ürünlerin kaliteli
olduğunu düşünmektedir. Ürünün satın alınması için gereken tutar ödendikten sonra
tüketicinin tek beklentisi ödediği değere en azından denk gelen bir faydalanma
kapasitesinin oluşmasıdır. Markanın sahip olduğu imaj tüketiciler tarafından
oluşturulan algısal değerlere doğrudan tesir etmektedir. Bu bağlamda
pazarlamacıların öncelikli hedefi markanın sahip olduğu imajı en üst düzeye
çıkarmaktır (Argan, 2012, s. 170).
2.3.3.4. Satın Alma Kararının Verilmesi
Tüketicinin yaptığı değerlendirmelerden sonra ürün ya da hizmete yönelik bir
dizi kriter söz konusu olmakta ve verilecek karar üzerinde alternatifler arasından en
uygun olanın seçilmesine çabalanmaktadır. Tüketicinin arzu ettiği ürüne sahip olmak
adına zaman ve enerji sarfiyatını göze aldığı görülebilir. Genelde tüketiciler gündelik
alışverişlerde kategori veya sınıfı belirleyerek markanın niteliğiyle ilgilenmezler. Bu
durumda ürüne ilişkin bir ön değerlendirmenin yapılmış olması markaya ilişkin
tercihin alışverişin gerçekleşeceği mağaza içerisinde yapılacağının göstergesidir.
Mağazanın iç ve dış pazarlamaya ilişkin geliştirdiği uygulamalar tüm durumlarda rol
etkinliği kapsamında değerlendirilebilmektedir. Tüketicilerin ihtiyaçları dahilinde
başlamadıkları alışverişlerde satın almaya olan niyetleri düşük düzeydedir. Bu
durumda alışverişin plansız şekilde gerçekleştiği ve söz konusu markalardan
herhangi birinin tercih edilmesi stratejik pazarlama anlayışının hangi düzeyde
olduğunun bir göstergesi olmaktadır (Odabaşı & Barış, 2012, s. 375-376).
77
2.3.3.5. Satın Alma Sonrası Değerlendirmeler
Ürünler satıldıktan sonra tüketicilerin memnuniyet düzeyinin belirlenmesi
kaçınılmaz olmaktadır. Tüketicilerin tüketim sırasından ve tüketimden sonraki
süreçte sağladıkları tatmine ilişkin işlemenin bilgi sahibi olması özellikle
pazarlamaya yönelik faaliyetlerin yeniden organize edilmesinde belirleyici
olmaktadır. Ürün için biçilen fiyat ve tüketicilerin üründen sağladıkları tatminde
olumsuz anlamda bir tutarsızlık varsa tüketici memnuniyetinden bahsetmek
olanaksız hale gelir. Mal veya hizmete ödenen tutar alınan performans dahilinde hak
edilir boyutta veya daha düşük düzeyde ise memnuniyetin oluşması kaçınılmazdır.
Bu bağlamda esas önemli nokta ise tüketicinin satın aldığı üründen ne beklediğidir.
Beklentiyi tüketicilerin bir dizi bilgi kaynağından edindiği ve ürüne yönelik
deneyimleri gözlemleme fırsatına sahip olduğu mesaj yığınları oluşturmaktadır
(Kotler, Armstrong, Saunde, & Wong, 1999, s. 258-259).
Tüketicilerin ürünlere ilişkin deneyimlerini paylaştığı ve internetin
yaygınlaşması sebebiyle sıkça kullanılan sosyal paylaşım platformları yalnızca
tüketiciler için değil pazarlamacılar için de çok sayıda bilgiye ulaşma fırsatını
beraberinde getirmektedir. Tüketilen mallar üzerine yapılan olumlu ya da olumsuz
değerlendirmeler potansiyel müşterilerin satın alma sürecine yönlendirilmesinde
önemli bir adım olarak ön plana çıkmaktadır (Koç, 2013, s. 462). Tüketiciler satın
aldıkları bir üründen bekledikleri tatmini sağladıklarında üç farklı davranışta
bulunabilmektedirler. İlki gelecek alışverişlerde yine o markanın tercih edilmesidir.
İkinci davranış o markaya ait diğer ürün ve hizmetlerin de benimsenmesidir. Üçüncü
davranış kalıbı ise sahip olunan tatminin ve memnuniyetin çevreye aktarılması ve
diğer insanların da alışverişlerinde o markayı tercih etmelerinin sağlanmasıdır
(Arpacı, Ayhan, Tuncer, & Üner, 1994, s. 42).
2.3.4. Tüketici Davranışı Modelleri
Tüketiciler davranışları itibariyle iki ayrı yaklaşımda değerlendirilerek,
gruplandırılabilmektedir. Birincisi davranışların güdüler dahilinde gerçekleştiği ve
davranışların nedenleri itibariyle bir dizi gereksinimi ortaya çıkaran güdülerden
etkilendiği varsayımına dayanmaktadır. Bu modelde tüketiciler ortaya koydukları
78
davranışlardan öte o şekilde davranmalarına sebep olan nedenler kapsamında
incelenmektedir. Bunlar klasik tüketici davranışı modelleri olarak adlandırılmaktadır.
Yaklaşımlardan ikincisi tüketicilerin davranışlarını oluşum biçimleri itibariyle ele
almaktadır. Bu modellere ise modern tüketici davranışı modelleri denmektedir
(İslamoğlu, 2002, s. 110-111).
2.3.4.1. Klasik Tüketici Davranışı Modelleri
Tüketici davranışlarını nedenleri itibariyle güdüleri dayanak noktası kabul
ederek açıklayan bu modelde farklı ilmi nitelikler baz alınarak bir dizi kuram
yaratılmıştır. Bu nedenle modellerin isimleri bilimsel alanda çalışma yapan bir dizi
araştırmacının ismiyle bağdaştırılmaktadır Bunlar (İslamoğlu, 2002, s. 113):
Parasal kaynaklar dahilinde güdüleri inceleyen Marshall
İnsan psikolojisi üzerine çalışma Yapan Freudian model
Öğrenmeye ilişkin bir temelde çalışma yapan Pavlovian model
Sosyal ve kültürel zeminde faaliyet gösteren Veblen modeli
Marshall’ın Ekonomik Modeli: Klasik iktisatçılar için insanlar parasal
tasarrufa ilişkin amaçlarla akılcı seçimler yapmaktadırlar. Satın almaya ilişkin
kararlar akılcılık ve ekonomi perspektifinde gerçekleşir. Tüketiciler gelirlerini
kendileri için en düşük fiyata en yüksek faydaya ulaştıracak biçimde
bölüştürmektedir. Diğer bir ifadeyle satın alımlarda ölçmeden ve harcamadan
bağımsız bir anlayışın geliştirilmesi olanak dışıdır (İslamoğlu, 2002, s. 113-114). Bu
modeldeki varsayımlara göre tüketicilerin davranışları itibariyle öncelikli olarak
kendi zevklerine ve ürün fiyatlarına akılcılık ve bir dizi bilinç dahilinde devimsel
açıdan yön vermektedirler (Papatya, 2005, s. 223-224).
Marshall’la birlikte klasik yaklaşım marjinal fayda boyutu kazanarak modern
fayda kuramına dönüşmüştür (İslamoğlu, 2002, s. 114).
Psikolojik Faktörlere Ağırlık Veren Freudian Modeli: Freud tarafından
başlatılan psikanalitik akım beraberinde tüketicilerin gereksinimlerinin bir dizi süreç
79
dahilinde ele alınmasını getirmiş ve bu gereksinimlerin giderilmesine yönelik
birtakım yollar aranmıştır. Freud’a göre kişinin veya tüketici davranışlarının
sistematik şekilde izlenmesi gerekmekte ve içsel dinamiklerin farkındalığı ekseninde
dış çevrenin yeniden tesis edilmesine uğraşmak amaçlanmalıdır (Tek, 1999, s. 206).
Freud’a göre bu modelin bir örnekle açıklanması olanak dahilindedir (İslamoğlu,
2002, s. 116):
Bir önerinin değerli olup olmadığına ilişkin bilgilendirme süreci o önerinin
nitelik itibariyle neye işaret ettiğinin bilinmesinden geçmektedir. Bilinçaltı tarafından
reddedilen bir önerinin kabul edilmesi kişide dışlanmışlık duygusu uyandıracak ve
bilinç üstünün ahlaki anlayış dahilinde bu varsayımı baskılayacağı düşüncesinden
hareketle önerinin reddedilmesi olanaksız hale gelecektir.
Öğrenme Temeline Dayanan Pavlovian Modeli: Öğrenmenin şartlandırılan
davranışlardan ibaret olduğunu ileri süren Pavlov yaptığı deneyle köpeklerin zil
karşısındaki tepkilerini belli bir şarta bağlayarak yemek olmaksızın çalan zil
karşısında köpekler tarafından salya akıtma eyleminin gerçekleştiği gözlemlenebilir.
Bunun sebebi köpeklerin kendilerine yiyecek verileceğini sanmasıdır. Bu deneyle
birlikte Pavlov’un öğrenme için yaptığı çağrışımlar zinciri biçimindeki tanım
doğrulanmış olmaktadır. Bu model pazarlamacılara tüketiciler nezdinde bir dizi
alışkanlığın benimsenmesi maksadıyla faaliyette bulunma hedefinin belirlenmesinde
yardımcı olmuştur (İslamoğlu, 2002, s. 117-118).
Sosyo Psikolojik Faktörlere Dayanan Veblen Modeli: Bu yaklaşım dahilinde
tüketicilerin bir grup içerisinde lider olmayı amaçladıkları ve şöhret kazanmak
maksadıyla grup faaliyetlerine katıldıkları belirlenmiştir. Bu faaliyetler kapsamında
ortaya konan satın alma aktivitesi şöhretin bir göstergesi ve aidiyetin sembolü olarak
görülmektedir. Modelin sınanmasına yönelik gerçekleştirilen bir dizi çalışma
kişilerin benimsediği davranış kalıplarının toplumsal nitelikler dahilinde
kıyaslanmasını ve etki mekanizmalarını kapsamaktadır. Toplumda bazı insanların
kendilerini kültürel anlamda olduklarından farklı gösterme niyetinde olmaları yüksek
fiyatlarla satılan ve oldukça kalın kitaplara kitaplıklarının en dikkat çekici yerinde
sergilemelerine neden olmaktadır. Kişiler herhangi bir üyelikleri söz konusu
80
olmaksızın bazı gruplara sempati beslerler veya üye konumunda bulunmaya yönelik
bir hevese yönelirler. Bu gruplar referans grupları olarak adlandırılmaktadır. Bazıları
zenginliklerini diğer insanlara kanıtlamak maksadıyla kendileri için zararlı olacak
düzeyde satın alım yaparlar. Bu tip satın alımlarda amaç fizyolojiden ve güvenlikten
bağımsız olarak doğrudan doğruya statünün belli edilmesidir (İslamoğlu, 2002, s.
119).
2.3.4.2. Modern Tüketici Davranışı Modelleri
Klasik davranış modelleriyle tüketicilerin davranışlarının tamamının
açıklanamaması ve davranışlara ilişkin kaynakların açıkça belirlenememesi
araştırmacıları farklı arayışlar dahilinde harekete geçirmiştir. Bu yenilikçi anlayış
dahilinde tüketiciler satın alım süreçlerine hangi güdüler doğrultusunda
yöneldikleriyle ilgili gözlemlenmiştir. Tüketicilerin aldıkları kararların sebepleri
incelenmiş ve satın alma faaliyetinin altında yatan nedenler açıklanmaya
çalışılmıştır. Bu model dahilinde kararın verilmesine yönelik takip edilen süreçte
tüketiciler bir dizi gelişme karşısında verdikleri tepkiler ve bireysel nitelikleri
itibariyle sınıflandırılmış ve ayrıca bu süreçte çevresel etmenler irdelenmiştir.
Tanımlayıcı davranış modellerinin üç ana grupta sınıflandırılması olanak
dahilindedir. Bu modeller (İslamoğlu, 2002, s. 120):
Engel – Kollat – Blackweel (EKB) Modeli
Howart – Sheth Modeli
Doğal Olayları İnceleyen Model
Engel – Kollat – Blackweel ( EKB ) Modeli: Bu modelin ismi kurucularının
isimlerinin baş harflerinden gelmektedir. Bu modelde tüketiciler aldıkları kararlar
itibariyle altı adımda değerlendirilmektedir.
Sorunun meydana gelmesi
Sorunun tanımlanması
Araştırılması
81
Alternatiflerin geliştirilmesi
Seçilmesi
Sonuçların değerlendirilmesi.
Tüketicinin bu aşamalardan geçmesiyle birlikte içsel ve dışsal uyarıcıların bu
aşamalar üzerindeki etkisi değerlendirilerek hangi basamakta etkinin daha şiddetli
olduğuna dair çıkarımlarda bulunulur. EKB modeli işleyişi itibariyle tüketicilerin
tüm toplumu, pazarı veya işletmeleri kapsayan bir ağ dahilinde bilgilenmelerini
sağlayan ve dikkatlerinin yoğunlaştığı, algılarının değerlendirildiği ve onaylanan
niteliklerinin belirlendiği bir dizi anlayışın genel çerçevesi içerisinde bilinç
düzeylerinin belirlenmesini amaçlamaktadır (İslamoğlu, 2002, s. 125-126).
Howart – Sheth Modeli: Bu modelde öğrenmeye ilişkin kuramlar bir dizi
sistem dahilinde ve nedensellik bağı içerisinde incelenmektedir. Modelde ortaya
konan varsayımlar itibariyle alışverişlerde yapılan satın almaların her birinin farklı
bir öneme sahip olduğu ve bir ürünün satın alınmasının öneminin başka bir üründen
az ya da çok olabileceği anlayışı hakimdir. Model dahilinde üç tip satın alma
davranışından söz edilmektedir. Bunlar (İslamoğlu, 2002, s. 128-129):
Otomatik satın alma davranışı
Sınırlı sorun çözme davranışı
Sınırsız sorun çözme davranışı
Otomatik satın alma davranışı: Öğrenmenin yenilikleri keşfetme üzerine
oturtulması bu tip davranışta nadir görülen bir olgudur. Bu tip davranış satın alma
eyleminin araştırma ve inceleme dahilinde karar alınmasını gerektiren bir nitelikten
yoksun olması durumunda herhangi bir zarara uğramamaktadır. Sürekli aynı marka
yağ kullanan bir ev hanımının sonraki satın alımlarında da aynı markayı tercih
edileceği düşünülmektedir.
82
Sınırlı sorun çözme davranışı: Bu tip davranışta tüketicinin satın alma
faaliyetini gerçekleştirmeden önce gereksinim duyduğu bilgi sayısı oldukça azdır.
Tüketicinin satın alma faaliyetini yerleşik alışkanlıkları dahilinde geçmişte tercih
ettiği markalardan yana kullanmasıyla birlikte farklı markaları da mercek altına alır.
Sınırsız sorun çözme davranışı: Tüketici bir ürüne ya da markaya yönelik
geniş çaplı ve kapsamlı bilgi sahibi değildir ve bahsi geçen ürünlerin veya markaların
satın alınması sonucu beklentisini karşılama ve tatmin olma olasılığı son derece
düşüktür.
Doğal Olayları İnceleyen Model: Bu modelde esas itibariyle tüketici
davranışlarının gözlemlenmesi ve gelecek satın almalara yönelik çıkarımlarda
bulunulması amaçlanmaktadır (İslamoğlu, 2002, s. 131). Bir ürünün veya hizmetin
satın alınması için harekete geçilen andan itibaren yaşanılan her an, duygular ve
düşünceler ile girişilen eylemler mercek altına alınır (Esener, 2006, s. 55).
83
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SOSYAL MEDYADA INSTAGRAM REKLAMLARININ TÜKETİCİLERDE
OLUŞTURDUĞU ALGILAR: INSTAGRAM REKLAMLARI ÜZERİNE BİR
UYGULAMA
3.1. Metodoloji
3.1.1. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, sosyal medya araçlarından Instagram’da yer alan
reklamların tüketicilerde oluşturduğu algıları saptamaktır.
3.1.2. Araştırmanın Önemi
Teknolojinin hızla gelişmesiyle beraber internet hayatın her alanına nüfuz
etmiş, neredeyse tüm işlemler internet üzerinden yapılır hale gelmiştir. Bir hastane
randevusunun alınması, bir faturanın ödenmesi ya da çalışmanın ana konusu ile
bağlantılı olan bir ürünün ya da hizmetin satın alınması, internet üzerinden
gerçekleştirilmektedir. Sosyal medya da, internetin insanlığa sağladığı en büyük
hizmetlerden biridir. Günümüzde internet kullanan hemen her birey sosyal medya ile
iç içe yaşamakta, sosyal ağlarda zaman geçirmektedir. Bu durum, birçok işlemde
sosyal medyanın tercih edilebilir hale gelmesini sağlamıştır. İnsanlar sosyal medyayı
seslerini duyurabilmek, fikirlerini paylaşabilmek için tercih etmektedir. Bunun
yanında sosyal medya aracılığıyla gündem takip edilebilmekte, toplumca saygın
kişilerin paylaşımları dahi anbean izlenebilmektedir. Böyle güçlü bir etkileşim
ağında elbette pazarlama faaliyetleri de kendisine yer bulmuştur.
Bu çalışma, sosyal medyada tüketicilerin karşılaştığı reklamlar karşısında
onların algılarını belirlemeyi hedeflemektedir. Her anlamda hayatımızı kaplayan ve
günümüzün aktif pazarı haline gelen sosyal medyaya yönelik olarak böyle bir
çalışmanın yapılması, büyük önem taşımaktadır. Çalışmanın literatüre önemli bir
katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
84
3.1.3. Araştırma Problemi
Araştırmanın problemi, “Sosyal medya reklamlarının tüketicilerde
oluşturduğu algılar nelerdir?” olarak belirlenmiştir. Alt problem ise “Instagram
reklamlarının tüketicilerde oluşturduğu algılar nelerdir?” olarak belirlenmiştir.
3.1.4. Araştırmanın Hipotezleri
Araştırmada kullanılacak hipotezler şu şekildedir:
H1. Katılımcıların Instagram’da yer alan reklamlara yönelik algıları ile
Instagram’da yer alan reklamlara yönelik satın alma davranışları arasında
anlamlı bir ilişki vardır.
Araştırmanın alt hipotezleri ise şu şekildedir:
H1.1. Katılımcıların Instagram’daki reklamlara yönelik ilgileri ile Instagram’da yer
alan reklamlara yönelik algıları arasında anlamlı bir ilişki vardır.
H1.2. Katılımcıların Instagram’daki reklamlara yönelik güvenleri ile Instagram’da
yer alan reklamlara yönelik algıları arasında anlamlı bir ilişki vardır.
H1.3. Katılımcıların Instagram’daki reklamlara yönelik ilgileri ile Instagram’da yer
alan reklamlara yönelik satın alma davranışları arasında anlamlı bir ilişki
vardır.
H1.4. Katılımcıların Instagram’daki reklamlara yönelik güvenleri ile Instagram’da
yer alan reklamlara yönelik satın alma davranışları arasında anlamlı bir ilişki
vardır.
3.1.5. Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini Konya İlinde ikamet eden Instagram kullanıcıları
oluşturmaktadır. Örneklem ise bu kullanıcılardan 300 tanesi olarak belirlenmiştir.
85
3.1.6. Veri Toplama Yöntemi
Araştırmada veri toplama yöntemi olarak yüz yüze anket tercih edilmiştir.
Bireylerin düşünsel, inançsal, duygusal, güdüsel ve algısal özelliklerini gözlemlemek
amacıyla yapılan çalışmalara anket adı verilmektedir (Sümbüloğlu & Sümbüloğlu,
2000). Anketler belirli amaçlara ve planlara uygun biçimde hazırlanmış soru
listelerinden oluşmaktadır. Anket uygulamasındaki amaç, elde edilen verinin
istatistiksel olarak analiz edilmesidir (Karasar, 2003).
Veri Toplama Aracı
Çalışmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket, üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde katılımcılara ait kişisel bilgiler ile katılımcılar sosyal medyayı nasıl kullandıklarına ilişkin sorular bulunmaktadır. Anketin ikinci bölümünde sosyal medya reklamları algı ölçeği ve satın alma davranışları ölçeği kullanılmıştır. İki ölçek de Canlı (2015), Zümrüt (2016) ve Talih Akkaya’nın (2013) tezlerindeki ölçeklerden uyarlanarak oluşturulmuştur. Sosyal medya reklamları algı ölçeğinde katılımcıların Instagram reklamlarına yönelik algıları ölçülmeye çalışmıştır. Ölçek 5’li likert tipinde 14 maddeden oluşmaktadır (1= Kesinlikle katılmıyorum, 5= Kesinlikle katılıyorum). Ölçekten alınan yüksek puan pozitif algıyı gösterirken, düşük puan negatif algıyı göstermektedir. Ölçeğin güvenirliğine dair yapılan analizde ölçeğe ait Cronbach’s alpha değeri ,786 olarak bulunmuştur. Bu değer ölçeğin güvenilir seviyede olduğunu göstermektedir. Satın alma davranışları ölçeğinde Instagram reklamlarının katılımcıların satın alma davranışlarına olan etkisi incelenmiştir. Ölçek 5’li likert tipinde 11 maddeden oluşmaktadır (1= Kesinlikle katılmıyorum, 5= Kesinlikle katılıyorum). Ölçekten alınan yüksek puan yüksek satın alma davranışını gösterirken, düşük puan düşük satın alma davranışını göstermektedir. Ölçeğin güvenirliğine dair yapılan analizde ölçeğe ait Cronbach’s alpha değeri ,906 olarak bulunmuştur. Bu değer ölçeğin yüksek seviyede güvenilir seviyede olduğunu göstermektedir.
Verilerin Analizi
Araştırma verileri, IBM SPSS 20 programında analiz edilecektir. Analizde öncelikle anketin birinci bölümündeki katılımcıların kişisel bilgileri sosyal medyayı nasıl kullandıklarına ilişkin sorulara verilen cevaplar frekans analizi yöntemiyle incelenecektir. Daha sonrasında araştırma değişkenlerine yönelik veriler betimsel analiz yöntemiyle gösterilecektir. Son olarak araştırma hipotezlerine ilişkin analizler yapılacaktır. Bu kısımda değişkenlerin durumuna göre Pearson korelasyon analizi, bağımsız örneklem t testi veya tek yönlü varyans analizi kullanılacaktır.
Analizlerdeki anlamlılık değeri 0,05 olarak belirlenmiştir.
Bulgular
Kişisel Bilgilere İlişkin Bulgular, Katılımcıların Cinsiyetlerine İlişkin Frekans Analizi Sonuçları
Cinsiyet Frekans % Kadın 126 42,0
Erkek 174 58,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %42’sinin kadın, %58’inin ise erkek olduğu bulunmuştur.
Katılımcıların Yaşlarına İlişkin Frekans Analizi Sonuçları
Yaş Frekans Yüzde 18 yaş ve altı 39 13,0
19-26 yaş arası 81 27,0
27-32 yaş arası 84 28,0
33-39 yaş arası 60 20,0
40 yaş ve üstü 36 12,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %13’ünün 18 yaş altında olduğu, %27’sinin 19-26 yaş arasında olduğu, %28’inin 27- 32 yaş arasında olduğu, %20’sinin 33-39 yaş arasında olduğu ve %12’sinin 40 yaş üstünde olduğu görülmektedir.
Katılımcıların Medeni Durumlarına İlişkin Frekans Analizi Sonuçları
Medeni durum Frekans Yüzde
Bekar 165 55,0
Evli 135 45,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %55’inin bekar ve %45’inin evli olduğu görülmektedir.
Katılımcıların Eğitim Durumlarına İlişkin Frekans Analizi Sonuçları
Eğitim durumu Frekans Yüzde
Ortaöğretim 6 2,0
Lise 66 22,0
Lisans 168 56,0
Lisansüstü 60 20,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %2’sinin ortaöğretim mezunu olduğu görülürken, %22’si lise mezunu, %56’sı lisans mezunu ve %20’si lisansüstü mezunudur.
Katılımcıların Aylık Gelirlerine İlişkin Frekans Analizi Sonuçları
Aylık gelir Frekans Yüzde
500-1000 TL arası 48 16,0
1001-2000 TL arası 39 13,0
2001-3000 TL arası 69 23,0
3001-4000 TL arası 72 24,0
4001 TL ve üzeri 72 24,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %16’sının aylık gelirinin 500-1000 TL arası olduğu görülürken, %13’ünün aylık geliri 1001-2000 TL arasında, %23’ünün aylık geliri 2001-3000 TL arasında, %24’ünün aylık geliri 3001-4000 TL arasında ve %24’ünün aylık geliri 4001 TL ve üzerindedir.
Katılımcıların Çalışma Durumlarına İlişkin Frekans Analizi Sonuçları
Çalışma durumu Frekans Yüzde
Kamu çalışanı 69 23,0
Serbest meslek çalışanı 66 22,0
Ev hanımı 15 5,0
İşçi 72 24,0
Emekli 6 2,0
Öğrenci 63 21,0
İşsiz/iş arıyor 9 3,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %23’ü kamu çalışanıyken, %22’si serbest meslek çalışanı, %5’i ev hanımı, %24’ü işçi, %2’si emekli, %21’i öğrenci, %3’ü işsizdir.
Katılımcıların Sosyal Medya Araçlarında Günlük Vakit Geçirme Sürelerine İlişkin Frekans Analizi Sonuçları
Sosyal medyada günlük geçirilen vakit Frekans Yüzde
Hiç 9 3,0
30 dk. ve 1 saat arası 42 14,0
1-3 saat arası 177 59,0
3-5 saat arası 60 20,0
5 saatten fazla 12 4,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %3’ünün sosyal medya araçlarında hiç vakit geçirmediği görülürken, %14’ü 30 dk. ve 1 saat arası, %59’ü 1-3 saat arası, %20’si 3-5 saat arası ve %4’ü 5 saatten fazla vakit geçirmektedir.
Katılımcıların En Çok Ziyaret Ettikleri Sosyal Medya Aracına İlişkin Frekans Analizi Sonuçları En çok ziyaret edilen sosyal medya aracı Frekans Yüzde
Instagram 123 41,0
Facebook 90 30,0
Twitter 57 19,0
Snapchat 12 4,0
Linkedin 9 3,0
Cevap vermeyen 9 3,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %41’i en çok ziyaret ettikleri sosyal medya aracı olarak Instagram’ı belirtmişken, %30’u Facebook’u, %19’u Twitter’ı, %4’ü Snapchat’i ve %3’ü Linkedin’i belirtmiştir. Katılımcıların %3’ü bu soruya cevap vermemiştir.
Katılımcıların Instagram’ı Ziyaret Etme Sıklıklarına İlişkin Frekans Analizi Sonuçları Instagram’ı ziyaret etme sıklığı Frekans Yüzde
Her zaman 96 32,0
Sıkça 123 41,0
Bazen 72 24,0
Hiçbir zaman 9 3,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %32’si Instagram’ı her zaman ziyaret ettiklerini belirtirken, %41’i sıkça, %24’ü bazen ziyaret ettiklerini belirtmiştir. Katılımcıların %3’ü Instagram’ı hiçbir zaman ziyaret etmediklerini belirtmiştir.
Katılımcıların Instagram’da Günlük Vakit Geçirme Sürelerine İlişkin
Frekans Analizi Sonuçları Instagram’da günlük geçirilen vakit
Frekans Yüzde
Yarım saatten az 9 3,0
Yarım saat ile 1 saat arası 42 14,0
1 saat ile 3 saat arası 96 32,0
3 saat ile 5 saat arası 135 45,0
5 saatten fazla 18 6,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %3’ü bir günde Instagram’da yarım saatten az vakit geçirirke , %14’ü yarım saat ile 1 saat arası, %32’si 1 saat ile 3 saat arası, %45’i 3 saat ile 5 saat arası ve %6’sı 5 saatten fazla vakit geçirmektedir.
Katılımcıların Instagram’ı Reklamlarına Yönelik İlgilerine İlişkin Frekans Analizi Sonuçları
Instagram reklamları ilginizi çekiyor mu?
Frekans Yüzde
Evet 270 90,0
Hayır 21 7,0
Cevap vermeyen 9 3,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %90’ı Instagram reklamlarının ilgilerini çektiğini düşünürken, %7’si Instagram reklamlarının ilgilerini çekmediğini belirtmiştir. Katılımcıların %3’ü bu soruyu cevapsız bırakmıştır.
Katılımcıların Instagram Reklamlarındaki Takip Ettikleri Markaların
Reklamlarına İlişkin Frekans Analizi Sonuçları Instagram reklamlarında takip ettiğiniz markaların reklamlarına tıklıyor musunuz?
Frekans Yüzde
Evet 258 86,0
Hayır 15 5,0
Cevap vermeyen 27 9,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %86’sı Instagram reklamlarındaki takip ettikleri markaların reklamlarına tıkladıklarını belirtirken, %5’i bu reklamlara tıklamadıklarını belirtmiştir. Katılımcıların %9’u bu soruyu cevapsız bırakmıştır.
Katılımcıların Instagram Reklamlarına Olan Güvenlerine İlişkin Frekans Analizi Sonuçları Instagram reklamlarına güveniyor musunuz?
Frekans Yüzde
Evet 177 59,0
Hayır 93 31,0
Cevap vermeyen 30 10,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %59’u Instagram reklamlarına güvendiklerini belirtirken, %31’i güvenmediklerini belirtmiştir. Katılımcıların %10’u bu soruyu cevapsız bırakmıştır.
Katılımcıların Instagram Reklamlarındaki En Çok Tıkladıkları Kategorilere İlişkin Frekans Analizi Sonuçları Instagram reklamlarında ilgilendiğiniz markalar veya ürünler arasında en çok tıkladığınız kategoriler hangileridir?
Frekans Yüzde
İletişim (medya) 96 32,0
Beyaz Eşya 123 41,0
Teknolojik Ürünler 147 49,0
Temizlik Ürünleri (deterjan) 63 21,0
Kişisel Bakım (kozmetik) 177 59,0
Gıda 72 24,0
Mobilya, Ev Tekstili 99 33,0
Konfeksiyon 54 18,0
Akaryakıt 75 25,0
İçecek 21 7,0
İnşaat ve Yapı Malzemeleri 27 9,0
Otomotiv 90 30,0
Estetik 54 18,0
Takı 93 31,0
Banka 72 24,0
Spor 117 39,0
Turizm, Seyahat 114 38,0
Oyun, Hobi 90 30,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %59’u Instagram reklamlarından en çok kişisel bakım ürünleri kategorisinde olanlara tıkladığını belirtirken, %41’i beyaz eşya, %49’u teknolojik ürünler, 21’i temizlik ürünleri, %32’si iletişim(medya), %24’ü gıda, %33’ü mobilya, %18’i konfeksiyon, %25’i akaryakıt, %7’si içecek, %9’u inşaat ve yapı malzemeleri, %30’u otomotiv, %18’i estetik, %31’i takı, %24’ü banka, %39’u spor, %38’i turizm, %30’u oyun kategorisindeki reklamlara tıkladıklarını belirtmiştir.
Katılımcıların Instagram Reklamlarındaki En Çok Tıkladıkları Kategorilere İlişkin Frekans Analizi Sonuçları Dikkatinizi çeken Instagram reklamlarından hangilerini daha çok beğeniyorsunuz?
Frekans Yüzde
Hareketli video 72 24,0
Etkileyici görsel 117 39,0
Marka kişiliğini yansıtan reklam 72 24,0
Ürünü gösteren reklam 132 44,0
Marka yüzünü öne çıkaran reklam (ünlü
oyuncu)
27 9,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %44’ü dikkatlerini çeken Instagram reklamlarından ürün gösteren reklamları beğendiklerini belirtirken, %39’u etkileyici görselleri, %24’ü marka kişiliğini yansıtan reklamları, %24’ü hareketli videolu reklamları, %9’u marka yüzünü öne çıkaran reklamları beğendiklerini belirtmiştir.
Katılımcıların Instagram Reklamları Aracılığıyla Ürün Satın Almalarına İlişkin Frekans Analizi Sonuçları Instagram reklamları aracılığıyla
ürün satın aldınız mı?
Frekans Yüzde
Evet 252 84,0
Hayır 21 7,0
Cevap vermeyen 27 9,0
Toplam 300 100,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %84’ü Instagram reklamları aracılığıyla ürün satın aldıklarını belirtirken, %7’si Instagram reklamları aracılığıyla ürün satın almadıklarını belirtmiştir. Katılımcıların %9’u bu soruyu cevapsız bırakmıştır.
Katılımcıların Instagram Reklamları Aracılığıyla Ürün Alırken En Çok Dikkat Ettikleri Faktörlere İlişkin Frekans Analizi Sonuçları Instagram reklamları aracılığıyla ürün satın alırken dikkat ettiğiniz en önemli faktör hangisidir?
Frekans Yüzde
Marka 51 17,0
Kalite 72 24,0
Reklam 39 13,0
Ambalaj-Görünüş 33 11,0
Fiyat 93 31,0
Ünlü oyuncu 30 10,0
Ünsüz oyuncu 3 1,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %17’si Instagram reklamları aracılığıyla ürün satın alırken marka faktörüne dikkat ettiğini belirtirken, %24’ü kalite faktörüne, %13’ü reklam faktörüne, %11’i ambalajgörünüş faktörüne, %31’i fiyat faktörüne, %10’u ünlü oyuncu faktörüne ve %1’i ünsüz oyuncu faktörüne dikkat ettiğini belirtmiştir.
Katılımcıların Instagram Reklamları Aracılığıyla Ürün Satın Alma Nedenlerine İlişkin Frekans Analizi Sonuçları Instagram reklamları aracılığıyla ürün satın alma nedeniniz?
Frekans Yüzde
Güvenilir olması 21 7,0
Kolay erişilmesi 66 22,0
Fiyat avantajı 126 42,0
Eve teslim edilmesi 30 10,0
Çeşit fazlalığı 18 6,0
Takipçi ve beğeni sayısı 27 9,0
Müşteri memnuniyeti mesajları 15 5,0
Zaman kaybının olmaması 36 12,0
Ünlülerin ürünü önermesi 9 3,0
Frekans analizi sonrasında bulunan sonuçlar incelendiğinde katılımcıların %7’si Instagram reklamları aracılığıyla ürün satın alma nedeni olarak güvenilir olmalarını belirtirken, %22’si kolay erişilmelerini, %42’si fiyat avantajını, %10’u eve teslim edilmesini, %6’sı çeşit fazlalığını, %9’u takipçi ve beğeni sayısını, %5’i müşteri memnuniyeti mesajlarını, %12’si zaman kaybının olmamasını ve %3’ü ünlülerin ürünü önermesini belirtmiştir.
Araştırma Değişkenlerine İlişkin Bulgular
19. Instagram Reklamları Algı Ölçeğine İlişkin Betimsel Analiz Sonuçları N Minimum Maksimum Ortalama Std. Sapma Instagram reklamları algısı 273 2,00 4,57 3,72 ,48 Yapılan betimsel analiz sonucunda Instagram reklamları algı ölçeğinden katılımcıların aldığı ortalama puan 3,72±0,48 olarak bulunmuştur. Bu değer katılımcıların Instagram reklamları hakkında pozitif bir algıya sahip olduğu şeklinde yorumlanabilir.
20. Satın Alma Davranışları Ölçeğine İlişkin Betimsel Analiz Sonuçları N Minimum Maksimum Ortalama Std. Sapma Satın alma davranışları 273 1,36 5,00 3,58 ,72 Yapılan betimsel analiz sonucunda satın alma davranışları ölçeğinden katılımcıların aldığı ortalama puan 3,58±0,72 olarak bulunmuştur. Bu değer, Instagram reklamlarının katılımcıların satın alma davranışlarını olumlu etkilediği şeklinde yorumlanabilir.
Araştırma Hipotezlerine İlişkin Bulgular
21. Instagram Reklamları Algısı ile Satın Alma Davranışı Arasındaki İlişkiye Yönelik Pearson Korelasyon Analizi Sonuçları Satın alma davranışı Instagram reklamları algısı r ,709 p ,000 Yapılan Pearson korelasyon analizi sonuçlarına göre katılımcıların Instagram reklamları algıları ile satın alma davranışları arasında pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur, r = ,709 , p < ,05. Bu sonuca göre 1. hipotez kabul edilmiştir.
Instagram Reklamları Algısıyla İlişkili Hipotezlere İlişkin Bulgular
22. Instagram’daki Reklamlara Yönelik İlgi ile Instagram Reklamları Algısı Arasındaki İlişkiye Yönelik Bağımsız Örneklem T Testi Sonuçları Instagram reklamları ilginizi çekiyor mu?
N Ort. SS t P Instagram reklamları algısı
Evet 248 3,72 ,49-,040 ,968
Hayır 19 3,72 ,34
Yapılan bağımsız örneklem t-testi sonuçlarına göre katılımcıların Instagram’daki reklamlara yönelik ilgi durumları ile Instagram reklamları algıları arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır, t = -,040 , p > ,05. Bu sonuca göre 1. alt hipotez reddedilmiştir.
23. Instagram’daki Reklamlara Yönelik Güven ile Instagram Reklamları Algısı Arasındaki İlişkiye Yönelik Bağımsız Örneklem T Testi Sonuçları Instagram reklamlarına güveniyor musunuz?
N Ort. SS t P Instagram reklamları algısı
Evet 163 3,69 ,50 -1,333 ,184
Hayır 85 3,78 ,47
Yapılan bağımsız örneklem t-testi sonuçlarına göre katılımcıların Instagram’daki reklamlara yönelik güvenleri ile Instagram reklamları algıları arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır, t = -1,333 , p > ,05. Bu sonuca göre 2. alt hipotez reddedilmiştir.
Satın Alma Davranışlarıyla İlişkili Hipotezlere İlişkin Bulgular
24. Instagram’daki Reklamlara Yönelik İlgi ile Satın Alma Davranışı Arasındaki İlişkiye Yönelik Bağımsız Örneklem T Testi Sonuçları Instagram reklamları ilginizi çekiyor mu?
N Ort. SS t P
Satın alma davranışı
Evet 248 3,61 ,73
1,080 ,281
Hayır 19 3,42 ,46
Yapılan bağımsız örneklem t-testi sonuçlarına göre katılımcıların Instagram’daki reklamlara yönelik ilgi durumları ile satın alma davranışları arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır, t = 1,080, p > ,05. Bu sonuca göre 3. alt hipotez reddedilmiştir.
25. Instagram’daki Reklamlara Yönelik Güven ile Satın Alma Davranışı Arasındaki İlişkiye Yönelik Bağımsız Örneklem T Testi Sonuçları Instagram reklamlarına güveniyor musunuz?
N Ort. SS t P
Satın alma davranışı
Evet 163 3,58 ,76
-,601 ,548
Hayır 85 3,64 ,66
Yapılan bağımsız örneklem t-testi sonuçlarına göre katılımcıların Instagram’daki reklamlara yönelik güvenleriile satın alma davranışları arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır, t = -,601, p > ,05. Bu sonuca göre 4. alt hipotez reddedilmiştir.
SONUÇ
Teknoloji alanında günden güne yaşanan gelişme ve ilerlemeler sonucunda ortaya çıkan yeni sanal alanlar, toplumu doğrudan etkisi altına almaktadır. Yaşanan bu dönüşüm, insanların günlük hayatlarına belli başlı yenilikler olarak yansımaktadır. Bunun yanı sıra insanların iş hayatları da teknolojinin bu sosyal değişiminden etkilenmektedir. Günümüzde en önemli kavramlardan biri haline gelen sosyal medya, iletişim ve teknoloji alanları üzerinde büyük etki gücüne sahiptir. Sosyal medyanın erişim gücü firmaların da dikkatini çekmiştir ve bu durum onları bu alanda çalışmalar yapmaya ve kendilerini dönüştürmeye itmiştir. Bu doğrultuda ortaya çıkan online reklamcılık anlayışı, getirmiş olduğu pek çok avantajlarla geleneksel reklamcılığa önemli bir alternatif oluşturmuş ve geleneksel reklamcılık anlayışını da derinden etkilemiştir. Günümüzde sosyal medyada reklam olgusu ulaştığı geniş kitleler sayesinde önemli bir reklamcılık alanı haline gelmiştir. Teknolojide yaşanan gelişmeler sonucunda sosyal medya ve online reklamcılığın etkisiyle birlikte insanlar pek çok günlük aktivitelerini internet üzerinden gerçekleştirmeye başladılar. İnsanlar akla gelebilecek her alandaki alışverişlerini internet üzerinden gerçekleştirmeyi tercih etmektedirler.
Sosyal Medyada zayman geçiren kullanıcıların Yaş, cinsiyet, iş, demografik dağlımı Bu araştırmada sosyal medya reklamlarının tüketicilerde oluşturduğu algıların incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Instagram reklamlarına yönelik bir araştırma yapılmıştır. Araştırmada katılımcıların Instagram reklamlarına yönelik algıları ve bu reklamlara yönelik satın alma davranışlarının demografik bilgilerle ve kişilerin sosyal medya kullanımlarıyla olan ilişkisi incelenmiştir. Bulunan sonuçlar incelendiğinde, katılımcıların % 42’si kadın, % 58’i erkektir. Katılımcıların %13’ü 18 yaş ve altı, % 27’si 19-26 yaş arası, %28’i 27-32 yaş arası, %20’si 33-39 yaş arası, %12’si 40 yaş ve üstünden oluşmaktadır. Katılımcıların %55’i bekar, %45’si ise evlidir. Katılımcıların eğitim oranları %2’si ortaöğretim, %22’si lise, %56’sı lisans ve %20’si de lisansüstüdür. Katılımcıların aylık gelirlerine bakarsak yüksek gelirli oranlarda % 24’ü 2001-3000 ve 3001-4000 TL olduğunu belirlenmiştir. Katılımcıların çalışma durumları %23’ü kamu çalışanı, %22’si serbest meslek çalışanı, %5’i ev hanımı, %24’ü işçi, % 2’si emekli, %21’i öğrenci ve %3’ü de iş arayanlardan oluşmaktadır. Katılımcıların sosyal medyada genellikle günlük 1-3 saat arası vakit geçirdiği görülürken, katılımcıların en çok ziyaret ettikleri sosyal medya aracının Instagram olduğu bulunmuştur. Katılımcılar Instagram’ı sıkça ziyaret ettiklerini belirtirken günlük 1-3 saat arası vakit geçirdiklerini belirtmişlerdir. Katılımcılar, Instagram reklamlarının ilgilerini çektiğini, bu reklamlara tıkladıklarını ve bu reklamlara güvendiklerini belirtmişlerdir. Katılımcıların Instagram reklamlarında en çok kişisel bakım ürünleri ve teknolojik ürünlere tıklarken, en az tıklanan kategoriler içecekler ve inşaat ve yapı malzemeleri olarak bulunmuştur. Katılımcılar Instagram reklamlarından en çok ürünü gösteren reklamları ve etkileyici görselleri beğendiklerini belirtirken, marka yüzünü bir ünlü oyuncu kullanarak öne çıkaran reklamları ise beğenmediklerini belirtmişlerdir. Katılımcıların büyük çoğunluğu Instagram reklamları aracılığıyla ürün aldıklarını belirtirken, ürün satın alırken ürünlerin en çok kalitesi ve fiyat faktörüne dikkat ettikleri görülmüştür. Katılımcıların Instagram reklamları aracılığıyla ürün alırken fiyat avantajına önem verdikleri görülürken, ünlülerin ürünü önermesini veya müşteri memnuniyeti mesajlarını önemsemedikleri görülmüştür. Katılımcıların Instagram reklamları hakkında pozitif bir algıya sahip oldukları görülürken, Instagram reklamlarının katılımcıların satın alma davranışlarını olumlu etkilediği görülmüştür. Hipotezlere bakıldığında ise, katılımcıların Instagram’da yer alan reklamlara yönelik algıları ile Instagram’da yer alan reklamlara yönelik satın alma davranışları arasında pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Buna göre katılımcıların Instagram’da yer alan reklamlara yönelik algıları pozitif bir şekilde değişim gösterdiğinde satın alma davranışları da artış göstermektedir. Bunların yanı sıra, katılımcıların Instagram’daki reklamlara yönelik ilgilerinin ve güvenlerinin, katılımcıların Instagram’da yer alan reklamlara yönelik algıları ile Instagram’da yer alan reklamlara yönelik satın alma davranışlarına herhangi bir şekilde etki etmediği görülmüştür.
Sonuca destek çalışmalardan bahsedecek olursak
instagramdan alışveriş yapan kullanıcıların reklamlardan etkilenmeleri ile insanların instagrama karşı davranışlarını ele almıştır. Instagram’ın çok yeni olmasından dolayı müşterilerin farklı tepkilerde bulunmadığı ve sürekli Instagram kullanan kişilerin farklı davranışlara yöneldiği görülmektedir. Canlı yaptığı araştırmada sosyal medyadaki reklamların tüketici davranışlarına olan etkisini incelemiştir. Araştırmada tüketicilerin sosyal medya reklamlarına dair düşünceleri üzerine çalışılmıştır. Sosyal medyanın büyük bir ticari sektör olduğu, ziyaretçilerin son baktığı ürünlerle ilgili reklamların gösterildiği ve gösterilen reklamların tüketiciye o ürünün mantıklı bir seçim olduğu izlenimini verdiği sonucuna varılmıştır.
ÖNERİLER
- Daha büyük örneklemlerle mesela Türkiye geneli bölge bölge belli yaş gruplarına ayırarak hangi reklamlara daha çok ilgi duyup beğendikleri üzerine araştırma yapılabilir.
- Instagram da ki hasthagler üzerinden reklamlara ya da görsellere ilgi duyma üzerine araştırma yapılabilir.
- Instagram reklamlarına geliştirmeye yönelik tüketicilerle anket çalışmaları yapılabilir.
- Tüketicilerin ilgilerini çeken reklam türleri belirlenmeye çalışılarak markalara öneriler sunulabilir.
biz size nasıl yardımcı olabiliriz
Bize nerdeden ve aşağıdaki kisteden hangi kelimeler ile ulaştınız.
Arnavutköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Arnavutköy Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Boğazköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bolluca Web tasarım - Seo - internet sitesi, Haraççı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Merkez Köyler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Taşoluk Web tasarım - Seo - internet sitesi, Avcılar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Avcılar Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ambarlı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cihangir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Denizköşkler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Firüzköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gümüşpala Web tasarım - Seo - internet sitesi, Parseller Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tahtakale Web tasarım - Seo - internet sitesi, Üniversite Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yeşilkent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bağcılar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bağcılar İlçesi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bağcılar Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bağlar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Barbaros Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Demirkapı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fevziçakmak Web tasarım - Seo - internet sitesi, Göztepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güneşli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hürriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, İnönü Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kazımkarabekir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kemalpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kirazlı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mahmutbey Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sancaktepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yavuzselim Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yenigün Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yıldıztepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yüzyıl Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bahçelievler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bahçelievler Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Basınsitesi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cumhuriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çobançeşme Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fevziçakmak Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hürriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kocasinan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şirinevler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Siyavuşpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Soğanlı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yayala Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yenibosna Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zafer Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bakırköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bakırköy Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ataköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Basınköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cevizlik Web tasarım - Seo - internet sitesi, Florya Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kartaltepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Osmaniye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sakızağacı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şenlik Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yeşilköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yeşilyurt Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zeytinlik Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zuhuratbaba Web tasarım - Seo - internet sitesi, Başakşehir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Başakşehir Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Altınşehir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Atışalanı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bahçeşehir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güvercintepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, İkitelli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kayabaşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mehmetakif Web tasarım - Seo - internet sitesi, Onurkent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Oyakkent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şahintepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şamlar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ziyagökalp Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bayrampaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bayrampaşa Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cevatpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, İsmetpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kartaltepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kocatepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Muratpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Numunebağ Web tasarım - Seo - internet sitesi, Orta Web tasarım - Seo - internet sitesi, Terazidere Web tasarım - Seo - internet sitesi, Vatan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yenidoğan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yıldırım Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beşiktaş Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beşiktaş Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Abbasağa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Akatlar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Arnavutköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Balmumcu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bebek Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cihannüma Web tasarım - Seo - internet sitesi, Dikilitaş Web tasarım - Seo - internet sitesi, Etiler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gayrettepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Konaklar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kuruçeşme Web tasarım - Seo - internet sitesi, Levazım Web tasarım - Seo - internet sitesi, Levent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Maçka Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mecidiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Muradiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Nispetiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ortaköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sinanpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Türkali Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ulus Web tasarım - Seo - internet sitesi, Valideçeşme Web tasarım - Seo - internet sitesi, Vişnezade Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yıldız Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beylikdüzü Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beylikdüzü Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Adnankahveci Web tasarım - Seo - internet sitesi, Barış Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beykent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bizimkent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Büyükşehir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cumhuriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Dereağzı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gürpınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kavaklı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Marmara Web tasarım - Seo - internet sitesi, Megakent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Pınartepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sahil Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yakuplu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beyoğlu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beyoğlu Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Arapcamii Web tasarım - Seo - internet sitesi,Asmalımescit Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bedrettin Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bereketzade Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bostan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bülbül Web tasarım - Seo - internet sitesi, Camiikebir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çatmamescit Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cihangir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Dolapdere Web tasarım - Seo - internet sitesi, Emekyemez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Evliyaçelebi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Firuzağa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Galatasaray Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gümüşsuyu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hacıahmet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hacıhüsrev Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hacımimi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Halıcıoğlu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hasköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hüseyinağa Web tasarım - Seo - internet sitesi, İstiklal Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kabataş Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kadımehmetefendi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kalyoncukulluğu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kamerhatun Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kaptanpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Karaköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Karamustafapaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kasımpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Katipmustafaçelebi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Keçecipiri Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kemankeş Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kılıçalipaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kocatepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Küçükpiyale Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kulaksız Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kuloğlu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Müeyyetzade Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ömeravni Web tasarım - Seo - internet sitesi, Örnektepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Piripaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Piyalepaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Pürtelaş Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şahkulu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şehitmuhtar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şişhane Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sururimehmetefendi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sütlüce Web tasarım - Seo - internet sitesi, Taksim Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tarlabaşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tepebaşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tomtom Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yahyakahya Web tasarım - Seo - internet sitesi, Büyükçekmece Web tasarım - Seo - internet sitesi, Büyükçekmece Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, 19mayıs Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ahmediye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Alkent2000 Web tasarım - Seo - internet sitesi, Atatürk Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bahçelievler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Celaliye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cumhuriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Dizdariye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatih Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güzelce Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hürriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kamiloba Web tasarım - Seo - internet sitesi,Karaağaç Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kumburgaz Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mimaroba Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mimarsinan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Muratbey Web tasarım - Seo - internet sitesi, Muratçeşme Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sinanoba Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tepecik Web tasarım - Seo - internet sitesi, Türkoba Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ulus Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çatalca Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çatalca Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Binkılıç Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çiftlikköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Karacaköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Merkez Köyler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esenler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esenler Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Birlik Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çiftehavuzlar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Davutpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatih Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fevziçakmak Web tasarım - Seo - internet sitesi, Havaalanı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Karabayır Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kazımkarabekir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kemer Web tasarım - Seo - internet sitesi, Menderes Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mimarsinan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Namıkkemal Web tasarım - Seo - internet sitesi, Nenehatun Web tasarım - Seo - internet sitesi, Oruçreis Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sanayi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tuna Web tasarım - Seo - internet sitesi, Turgutreis Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yavuzselim Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esenyurt Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esenyurt Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ardıçlı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çakmaklı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cumhuriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esenkent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatih Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güzelyurt Web tasarım - Seo - internet sitesi, Haramidere Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hoşdere Web tasarım - Seo - internet sitesi, İncirtepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, İnönü Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kıraç Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mehterçeşme Web tasarım - Seo - internet sitesi, Muhacir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Eyüp Web tasarım - Seo - internet sitesi, Eyüp Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Akşemsettin Web tasarım - Seo - internet sitesi, Alibeyköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çırçır Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cuma Web tasarım - Seo - internet sitesi, Defterdar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Düğmeciler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Emniyettepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esentepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Göktürk Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güzeltepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, İslambey Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kemerburgaz Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kemer Country Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mimarsinan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mithatpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Nişanca Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ortakçılar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Rami Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sakarya Web tasarım - Seo - internet sitesi, Silahtarağa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Topçular Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yeşilpınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatih Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatih Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Aksaray Web tasarım - Seo - internet sitesi, Balat Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beyazıt Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cankurtaran Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cerrahpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çapa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çemberlitaş Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cevizlibağ Web tasarım - Seo - internet sitesi, Davutpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Eminönü Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fener Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fevzipaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fındıkzade Web tasarım - Seo - internet sitesi, Haseki Web tasarım - Seo - internet sitesi, Karagümrük Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kocamustafapaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Küçükmustafapaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kumkapı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Laleli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mahmutpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mercan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Nuriosmaniye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Samatya Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şehremini Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sirkeci Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sofular Web tasarım - Seo - internet sitesi, Süleymaniye Sultanahmet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tahtakale Web tasarım - Seo - internet sitesi, Topkapı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Unkapanı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Vefa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yavuzselim Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yedikule Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gaziosmanpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gaziosmanpaşa Merkez Bağlarbaşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Barbaroshayrettinpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fevziçakmak Web tasarım - Seo - internet sitesi, Göztepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hürriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Karadeniz Web tasarım - Seo - internet sitesi, Karayolları Web tasarım - Seo - internet sitesi, Karlıtepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Küçükköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mevlana Web tasarım - Seo - internet sitesi, Pazariçi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sarıgöl Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şemsipaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yenidoğan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yıldıztabya Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güngören Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güngören Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Abdurrahmannafızgürman Web tasarım - Seo - internet sitesi, Akıncılar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gençosman Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güneştepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güven Web tasarım - Seo - internet sitesi, Haznedar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mareşal Çakmak Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mehmetnezihiözmen Web tasarım - Seo - internet sitesi, Merter Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sanayi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tozkoparan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kâğıthane Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kağıthane Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çağlayan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çeliktepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Emniyetevler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gültepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gürsel Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hamidiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Harmantepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hürriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi,Mehmetakifersoy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Nurtepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ortabayır Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sanayii Web tasarım - Seo - internet sitesi, Seyrantepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şirintepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Talatpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Telsizler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yahyakemal Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yeşilce Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zincirlikuyu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Küçükçekmece Web tasarım - Seo - internet sitesi, Küçükçekmece Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Atakent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Atatürk Web tasarım - Seo - internet sitesi, Aytaç Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cennet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beşyol Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cumhuriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatih Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fevziçakmak Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gültepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Halkalı Web tasarım - Seo - internet sitesi, İnönü Web tasarım - Seo - internet sitesi, İstasyon Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kanarya Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kartaltepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mehmetakif Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sefaköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Söğütlüçeşme Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sultanmurat Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tevfikbey Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yarımburgaz Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yeşilova Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sarıyer Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sarıyer Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Aydınevler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Baltalimanı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bahçeköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Büyükdere Web tasarım - Seo - internet sitesi, Camitepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çayırbaşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cumhuriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Darüşşafaka Web tasarım - Seo - internet sitesi, Emirgan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatihsultanmehmet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ferahevler Web tasarım - Seo - internet sitesi, İstinye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kazımkarabekir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kemer Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kireçburnu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kocataş Web tasarım - Seo - internet sitesi, Maden Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ömürtepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Pınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Poligon Web tasarım - Seo - internet sitesi, Pttevleri Web tasarım - Seo - internet sitesi, Reşitpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Rumelihisarı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Rumelikavağı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şenevler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tarabya Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yeniköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Silivri Web tasarım - Seo - internet sitesi, Silivri Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çanta Web tasarım - Seo - internet sitesi, Merkez Köyler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Selimpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sultangazi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sultangazi Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cebeci Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cumhuriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esentepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gazi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Habipler Web tasarım - Seo - internet sitesi, İsmetpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kazımkarabekir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Malkoçoğlu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sultançiftliği Web tasarım - Seo - internet sitesi, Uğurmumcu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yayla Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yunusemre Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zübeydehanım Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şişli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şişli Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, 19mayıs Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ayazağa Web tasarım - Seo - internet sitesi,Bozkurt Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cumhuriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Duatepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ergenekon Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esentepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Eskişehir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Feriköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fulya Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gülbahar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Halaskargazi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Halideedipadıvar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Halilrıfatpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Harbiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Huzur Web tasarım - Seo - internet sitesi, İnönü Web tasarım - Seo - internet sitesi, İzzetpaşaçiftliği Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kaptanpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kurtuluş Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kuştepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mahmutşevketpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Maslak Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mecidiyeköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Meşrutiyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Nişantaşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Okmeydanı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Osmanbey Web tasarım - Seo - internet sitesi, Pangaltı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Paşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Teşvikiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Topağacı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Paşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zeytinburnu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zeytinburnu İlçesi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zeytinburnu Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beştelsiz Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çırpıcı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gökalp Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kazlıçeşme Web tasarım - Seo - internet sitesi, Maltepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Merkezefendi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Nuripaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Seyitnizam Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sümer Web tasarım - Seo - internet sitesi, Telsiz Web tasarım - Seo - internet sitesi, Veliefendi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yenidoğan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yeşiltepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Adalar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Adalar Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Büyükada-Maden Web tasarım - Seo - internet sitesi, Büyükada-Nizam Web tasarım - Seo - internet sitesi, Heybeliada Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kınalıada Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ataşehir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ataşehir Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Atatürk Web tasarım - Seo - internet sitesi, Barbaros Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esatpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ferhatpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fetih Web tasarım - Seo - internet sitesi, İçerenköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, İnönü Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kayışdağı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Küçükbakkalköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mustafakemal Web tasarım - Seo - internet sitesi, Namıkkemal Web tasarım - Seo - internet sitesi, Örnek Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yeniçamlıca Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yenisahra Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beykoz Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beykoz Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Acarkent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Acarlar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Anadoluhisarı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Anadolukavağı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Baklacı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beykoz Web tasarım - Seo - internet sitesi, Camlıbahçe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çavuşbaşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çengeldere Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çiftlik Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çiğdem Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çubuklu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatih Web tasarım - Seo - internet sitesi, Göktürk Web tasarım - Seo - internet sitesi, Göztepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gümüşsuyu Web tasarım - Seo - internet sitesi, İncirliköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kanlıca Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kavacık Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çekmeköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çekmeköy Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Alemdağ Web tasarım - Seo - internet sitesi, Aydınlar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cumhuriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çamlık Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çatalmeşe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ekşioğlu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güngören Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hamidiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hüseyinli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kirazlıdere Web tasarım - Seo - internet sitesi, Koçullu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mehmet Akif Web tasarım - Seo - internet sitesi, Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mimar Sinan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Nişantepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ömerli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Reşadiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sırapınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Soğukpınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sultançiftliği Web tasarım - Seo - internet sitesi, Taşdelen Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kadıköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kadıköy Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Acıbadem Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bostancı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Caddebostan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Caferağa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Dumlupınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Eğitim Web tasarım - Seo - internet sitesi, Erenköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fenerbahçe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Feneryolu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fikirtepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Göztepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hasanpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kozyatağı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Koşuyolu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Merdivenköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Odokuzmayıs Web tasarım - Seo - internet sitesi, Osmanağa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Rasimpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sahrayıcedit Web tasarım - Seo - internet sitesi, Suadiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zühtüpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kartal Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kartal Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Atalar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çarşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cevizli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cumhuriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esentepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gümüşpınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hürriyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Karlıtepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kartal Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kordonboyu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Orhantepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Orta Web tasarım - Seo - internet sitesi, Petroliş Web tasarım - Seo - internet sitesi, Rahmanlar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Soğanlık Web tasarım - Seo - internet sitesi, Topselvi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Uğurmumcu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yakacık Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yalı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yukarı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Maltepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Maltepe Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Adatepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Altay Web tasarım - Seo - internet sitesi, Altıntepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Aydınevler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bağlarbaşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Başıbüyük Web tasarım - Seo - internet sitesi, Büyükbakkalköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cevizli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Dragos Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esnkent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ferhatpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Feyzullah Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fındıklı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Girne Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gülensu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gülensuyu Web tasarım - Seo - internet sitesi, İdealtepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Küçükyalı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yalı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zümrütevler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Pendik Web tasarım - Seo - internet sitesi, Pendik Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ahmetyesevi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bahçelievler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Batı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Camçeşme Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çamlık Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çarşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çınardere Web tasarım - Seo - internet sitesi, Doğu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Dolayoba Web tasarım - Seo - internet sitesi, Dumlupınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esenler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esenyalı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatih Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fevzi Çakmak Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güllübağlar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güzelyalı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Harmandere Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kavakpınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kaynarca Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kurtköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Orhangazi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Orta Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ramazanoğlu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sanayi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sapanbağları Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şeyhli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Velibaba Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yayalar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yenişehir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yeşilbağlar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sancaktepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Abdurrahmangazi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Akpınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Atatürk Web tasarım - Seo - internet sitesi, Emek Web tasarım - Seo - internet sitesi, Eyüp Sultan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatih Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hilal Web tasarım - Seo - internet sitesi, İnönü Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kemal Türkler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Meclis Web tasarım - Seo - internet sitesi, Merve Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mevlana Web tasarım - Seo - internet sitesi, Osmangazi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Paşaköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Safa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sarıgazi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Veysel Karani Yenidoğan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yunus Emre Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sultanbeyli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Abdurrahmangazi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Adil Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ahmet Yesevi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Akşemsettin Web tasarım - Seo - internet sitesi, Battalgazi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatih Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hamidiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hasanpaşa Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mecidiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mehmet Akif Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mimar Sinan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Necip Fazıl Web tasarım - Seo - internet sitesi, Orhangazi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Turgut Reis Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yavuz Selim Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şile Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şile Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ağda Web tasarım - Seo - internet sitesi, Merkez Köyler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tuzla Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tuzla Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Akfırat Web tasarım - Seo - internet sitesi, Aydınlı Web tasarım - Seo - internet sitesi, İçmeler Web tasarım - Seo - internet sitesi, İstasyon Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mimarsinan Web tasarım - Seo - internet sitesi, Orhanlı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tersaneler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ümraniye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ümraniye Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ademyavuz Web tasarım - Seo - internet sitesi, Altınşehir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Armağanevler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Aşşağıdudullu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Atakent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Cemil Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çakmak Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çamlık Web tasarım - Seo - internet sitesi, Dumlupınar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Elmalıkent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esenevler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esenkent Web tasarım - Seo - internet sitesi, Esenşehir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fatihsultanmehmet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Hekimbaşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Huzur Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ihlamurkuyu Web tasarım - Seo - internet sitesi, İnkilap Web tasarım - Seo - internet sitesi, İstiklal Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kazımkarabekir Web tasarım - Seo - internet sitesi, Madenler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Mehmetakif Web tasarım - Seo - internet sitesi, Namıkkemal Web tasarım - Seo - internet sitesi, Necipfazıl Web tasarım - Seo - internet sitesi, Parseller Web tasarım - Seo - internet sitesi, Saray Web tasarım - Seo - internet sitesi, Site Web tasarım - Seo - internet sitesi, Şerifali Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tantavi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tatlısu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Tepeüstü Web tasarım - Seo - internet sitesi, Topağacı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yamanevler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yukarıdudullu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Üsküdar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Üsküdar Merkez Web tasarım - Seo - internet sitesi, Acıbadem Web tasarım - Seo - internet sitesi, Altunizade Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ayazma Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bahçelievler Web tasarım - Seo - internet sitesi, Barbaros Web tasarım - Seo - internet sitesi, Beylerbeyi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Bulgurlu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Burhaniye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çamlıca Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çengelköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Çiçekçi Web tasarım - Seo - internet sitesi, Doğancılar Web tasarım - Seo - internet sitesi, Emek Web tasarım - Seo - internet sitesi, Emniyet Web tasarım - Seo - internet sitesi, Ferah Web tasarım - Seo - internet sitesi, Fıstıkağacı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Gülfemhatun Web tasarım - Seo - internet sitesi, Güzeltepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, İcadiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, İhsaniye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kandilli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kısıklı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Küçüksu Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kuleli Web tasarım - Seo - internet sitesi, Küplüce Web tasarım - Seo - internet sitesi, Kuzguncuk Web tasarım - Seo - internet sitesi, Libadiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Muratreis Web tasarım - Seo - internet sitesi, Nakkaştepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Pazarbaşı Web tasarım - Seo - internet sitesi, Selimiye Web tasarım - Seo - internet sitesi, Sultantepe Web tasarım - Seo - internet sitesi, Vaniköy Web tasarım - Seo - internet sitesi, Yavuztürk Web tasarım - Seo - internet sitesi, Zeynepkamil Mahallesi Web tasarım - Seo - internet sitesi,